Bijdrage Eppo Bruins aan een plenair debat met staatssecretaris Snel van Financiën

Kamerstuknrs. 35241 en 35255

De heer Bruins (ChristenUnie):
Voorzitter. Na twee uitgebreide wetgevingsoverleggen, vele honderden pagina's antwoorden en verslagen is het dan nu tijd voor de plenaire afronding van het Belastingplanpakket 2020. Ook al neemt het kabinet in dit Belastingplan tientallen maatregelen, vaak ten goede, soms ten kwade: als er één besef is, is het wel dat ons belasting- en toeslagenstelsel veel eenvoudiger en rechtvaardiger moet dan het nu is. Ik kijk dan ook naar dit omvangrijke pakket voorstellen met enerzijds het regeerakkoord in de rug, en anderzijds een bouwstenentraject met een vergaande belastingherziening als wenkend perspectief. Dat perspectief kan wat mijn fractie betreft niet snel genoeg dichterbij komen, zeker als, zoals gisteren, een groot beleidsonderzoek naar de toeslagen op de mat ploft.

Voorzitter. Dat het toeslagenstelsel is uitgegroeid tot een veelkoppig monster, is hier niemand ontgaan. Het voorlopige trieste dieptepunt is het onterecht terugvorderen van kinderopvangtoeslagen en vooral hoe de Belastingdienst is omgegaan met honderden gezinnen. Maar op de keper beschouwd is dit slechts het topje van de ijsberg van een systeem dat niet anders kan dan falen. Dit systeem overschat het doenvermogen van te veel burgers. Zoals de onderzoekers schrijven: "Het toeslagenstelsel gaat uit van voorspelbaarheid, hetgeen zich lastig verdraagt met de toenemende flexibilisering van arbeid en samenlevingsvormen." Het gaat hierbij om grote bedragen en grote aantallen. Bijna 13 miljard euro wordt in 7,5 miljoen toeslagen uitgekeerd aan 5 miljoen huishouden, met over een jaar nota bene 2,3 miljoen terugvorderingen en 1,5 miljoen nabetalingen. Niet zelden leiden de terugvorderingen tot schuldenproblematiek. En dan maakt ook nog eens zo'n 10% van de rechthebbende huishoudens geen gebruik van de toeslagen. Dit stelsel, een erfenis van het tweede kabinet-Balkenende, miskent, kortom, wat de mens vermag, is hopeloos complex en een recept voor teleurstellingen. Tijdens de wetgevingsoverleggen is er al indringend gesproken over de CAF 11-zaken en dit beleidsonderzoek stelt het hele stelsel ter discussie. Mijn fractie is benieuwd naar de reactie van de staatssecretaris op dit onderzoek en naar het antwoord op de vraag hoe snel we dit stelsel eenvoudiger, beter en vriendelijker voor iedereen kunnen krijgen.

Zoals ik tijdens het eerste wetgevingsoverleg al heb betoogd, is het wat mijn fractie betreft tijd voor een geloofwaardig en transparant belastingstelsel met bredere grondslagen en lagere tarieven, waarin we vermogensongelijkheid minder faciliteren dan nu, belastingontwijking aanpakken, doorgeschoten flexibilisering fiscaal niet langer stimuleren, perverse prikkels op bijvoorbeeld de woningmarkt afschaffen en gezinnen niet langer tot slaaf maken van tot in het absurde doorgevoerde arbeidsparticipatieprikkels. Het toeslagenonderzoek indachtig, moeten we misschien eens voor wat minder herverdeling via de fiscaliteit kiezen en in ruil daarvoor juist voor een hoger minimumloon of wat hogere uitkeringen. Dat lost veel op en zorgt ook nog eens voor een lagere marginale belastingdruk, want de verschillen tussen de nominale tarieven en de echte marginale belastingdruk zijn veel en veel te groot. Want wie o wie kan mij hier in deze zaal binnen tien seconden vertellen hoeveel hij of zij overhoudt van 100% salarisverhoging per maand? Kreeg een snelle rekenaar dat bij de introductie van het huidige stelsel in 2001 met een blik op de tarieven nog eenvoudig voor elkaar, nu is dit een bijna onmogelijke som geworden met al die op- en afbouwpaden aan heffingskortingen en toeslagen. Hoe kijkt de staatssecretaris tegen dit alles aan en wat kan hij aan verbeteringen, met name in het topzwaar geworden toeslagenstelsel, nog in deze kabinetsperiode qua wetgeving in gang zetten?

Voorzitter. Ik heb mijn appreciatie van de verschillende maatregelen al tijdens het wetgevingsoverleg gedeeld. Mijn fractie is bijvoorbeeld positief over de lastenverlichting voor middeninkomens maar maakt zich zorgen over de vormgeving ervan. Mijn fractie is tevreden dat het tweeschijvenstelsel al volgend jaar zijn beslag krijgt, maar maakt zich zorgen over de steeds hogere en ondoorzichtige heffingskortingen die onder die eenvoudige schijven hun belastinggrondslag ondergravende werk doen. Mijn fractie kijkt positief naar de fiscale uitwerking van het Klimaatakkoord, maar maakt zich zorgen over de budgettaire derving die niet leidt tot CO₂-reductie maar slechts tot in hun vuistje lachende autofabrikanten. We hebben dit alles uit-en-te-na uitgediscussieerd in de eerdere overleggen.

Voorzitter. De lage rente, de problematisch kleine productie aan woningen en de fiscale bejegening van koop- en huurhuizen werken desastreus uit op de woningmarkt. Dit kabinet zet gelukkig stappen in de goede richting, in aanpassingen in box 3, in het stimuleren van nieuwbouw, in het beperken van de hypotheekrenteaftrek en in het afzwakken van de groei van de verhuurderheffing. Voor de ChristenUniefractie zijn deze stappen slechts tussenstappen op weg naar een beter woonbeleid zonder hypotheekrenteaftrek en vooral zonder verhuurderheffing en daarmee met hogere bouwvolumes en betaalbaarder huizen. Tijdens het eerste wetgevingsoverleg heeft onder andere mijn fractie het vuurtje aangewakkerd om de heffingsvermindering in de verhuurderheffing ten behoeve van sociale nieuwbouw beschikbaar te krijgen in het hele land. Mijn fractie zal samen met anderen hier voorstellen voor doen, maar zoals al eerder gezegd niet in dit mooie gremium van de fiscale collega's maar in het gremium van de woonwoordvoerders.

De heer Van Weyenberg (D66):
Ik constateer dat het amendement, waar net melding van is gemaakt, zojuist is ingediend. Ik zag het langskomen in Parlis.

De voorzitter:
Waarvan akte.

De heer Bruins (ChristenUnie):
Heel fijn. Dank u wel.

Tijdens het wetgevingsoverleg had ik het al over de grote waarde van familiebedrijven voor ons land en voor onze economie en over de zorgen dat ze vergeten worden bij het overigens terecht aanscherpen van allerlei regelingen, zoals de innovatiebox. Een zorg die ons de afgelopen dagen nadrukkelijk op ons netvlies is gebracht, is de verhoging van de ODE voor veel tuinders en sowieso de impact van deze verhoging op veel verschillende soorten bedrijven en organisaties. Naar ik begreep neemt het ODE-deel van de energierekening voor hen stevig toe. Mijn fractie vindt het belangrijk dat de ontwikkeling van de energielasten evenwichtig uitwerkt en niet onevenredig uitpakt ten opzichte van andere sectoren. Het mag niet zo zijn dat door de veranderingen in de ODE de bakker op de hoek of de tuinder een eindje verderop onevenredig worden geraakt. Nog beter zou het zijn als de ODE niet meer nodig zou zijn omdat de CO2-prijs reëler is en de kostendaling van duurzame energie sneller gaat nu gedacht, maar dat terzijde. Wil de staatssecretaris de gevolgen van de verhoging van de ODE voor de verschillende soorten bedrijven en organisaties, zoals ziekenhuizen, monitoren en toetsen op billijkheid, betaalbaarheid en bereikte verduurzaming?

Voorzitter. Tot slot kom ik op twee wetsvoorstellen die belastingontwijking tegen moeten gaan. Allereerst het wetsvoorstel dat moet leiden tot een betere informatie-uitwisseling tussen nationale belastingdiensten. Dit voorstel staat in het kader van de niet-aflatende strijd tegen agressieve fiscale planningsconstructies. Die strijd moet wat de ChristenUnie betreft verder worden opgevoerd, en dat gebeurt met dit wetsvoorstel. Kortom, het is een stap in de goede richting. Wij steunen die stap. Ieder bedrijf hoort immers netjes zijn deel te betalen en op die manier bij te dragen aan het publieke goed in de samenleving. Het lijkt me overigens een ondoenlijke klus om het centrale systeem dat gebouwd gaat worden, niet te laten verworden tot een altijd maar uitdijende database met steeds meer oudere en dus vervuilde data. De effectiviteit van deze maatregel staat of valt met de uitvoering, en dat is nou niet bepaald de kracht van pan-Europese projecten. Hoe gaat de staatssecretaris ervoor zorgen dat deze informatie-uitwisseling effectief wordt en blijft?

Voorzitter. Ook over het wetsvoorstel dat hybride mismatches moet tegengaan, is de ChristenUnie positief. Ik zie uit naar de resultaten van het onderzoek naar het Nederlandse kwalificatiebeleid. En zoals ik bij het eerdere wetgevingsoverleg al zei, hoop ik van harte dat deze staatssecretaris met al zijn kennis, energie en drive het overleg over een gemeenschappelijke vennootschapsbelastinggrondslag binnen de EU kan agenderen, zodra hij daar een opening voor ziet. De ChristenUniefractie is namelijk niet alleen voorstander van brede belastinggrondslagen en redelijke tarieven binnenslands, maar ook van internationaal afgestemde en geharmoniseerde grondslagen en tarieven, zodat de kans op belastingontwijking minimaal wordt. In die strijd tegen belastingontwijking kan de staatssecretaris rekenen op mijn volledige steun.

Evenals collega Snels zie ik zeer uit naar de adviezen van de commissie-Ter Haar inzake belastingheffing van multinationals.

Voorzitter, ik dank u wel.

De voorzitter:
We hebben nog één vraag van de heer Alkaya.

De heer Alkaya (SP):
Ik denk dat ik het antwoord al weet. Maar anders gaat het toch aan je knagen, dus ik stel de vraag toch maar, voordat de heer Bruins weggaat. De heer Bruins gaf aan: misschien moeten we toch denken aan het verhogen van het minimumloon of aan het verhogen van de uitkeringen in plaats van het hele circus met toeslagen. Is dat echt een oproep aan het kabinet? Kunnen wij hierin samen met de heer Bruins het kabinet oproepen om serieus onderzoek te doen naar het verhogen van het minimumloon, en naar de vraag of daarmee dat hele belastingcircus versimpeld zou kunnen worden?

De heer Bruins (ChristenUnie):
Ik heb het kabinet vooral opgeroepen tot een vermindering van de complexiteit van het belastingsysteem, dat aan alle kanten zo uit de kluiten is gegroeid. Het moet simpeler. En als je het simpeler maakt, dan moet je ook helemaal opnieuw gaan overdenken wat je dan doet aan de onderkant van het loongebouw. Dan moet je dus buiten de gebaande paden gaan. Ik heb daar een suggestie voor gedaan, een denkrichting waar de ChristenUnie aan denkt. Die zou u wellicht ook kunnen terugzien in een komend verkiezingsprogramma.

De voorzitter:
Heel goed. Afrondend, kort, puntig, meneer Alkaya.

De heer Alkaya (SP):
Heel kort, voorzitter. Dan zie ik uit naar de beantwoording van het kabinet op dit punt en naar hoe ze dit gaan meenemen.

De voorzitter:
Wij zien daar allemaal naar uit. Dank u wel.

Meer informatie