Bijdrage Stieneke van der Graaf aan een begrotingsbehandeling met minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid, minister Dekker voor Rechtsbescherming en staatssecretaris Harbers van Justitie en Veiligheid

Kamerstuknr. 35 000 - VI

Mevrouw Van der Graaf (ChristenUnie):
Voorzitter, dank u wel voor het woord. Nederland staat internationaal gezien nog heel hoog in de ranglijsten als het gaat om de staat van de rechtsstaat, maar deze rechtsstaat vraagt wel onderhoud, zoals mevrouw Den Boer net ook aangaf. Dat heb je als je spreker nummer zestien bent op zo'n avond; soms is er een doublure.

Voorzitter. In de afgelopen jaren, maar ook in de afgelopen weken, is hier veel aandacht voor gevraagd. Ik zie dat het kabinet een aantal stappen in de goede richting zet. Zo wordt er extra geïnvesteerd in de politiecapaciteit om de werklast beter te kunnen verdelen en in alle regio's versterking te kunnen organiseren. Het kabinet erkent ook dat de financiering van de rechtspraak op dit moment niet meer voldoet. Maar erkenning van het probleem is één, werken aan een oplossing is twee. De gesprekken hierover lopen nog. Ik roep de minister voor Rechtsbescherming op om er snel met de rechtspraak overeenstemming over te bereiken.

Een andere zorg ligt er bij het Openbaar Ministerie. Ook daar is de werkdruk hoog en de onrust in de organisatie baart ons veel zorgen. De berichten dat er een angstcultuur heerst binnen het OM laten ons niet onberoerd. Hoe kijkt de minister hiernaar en wat wil hij daaraan doen?

Voorzitter. Een van de mogelijkheden om het recht dichter bij mensen te krijgen, is de inzet van buurtrechters. Het was een wens van de ChristenUnie en we zien nu over het hele land proeven met buurtrechters, in Rotterdam met de regelrechter en in Den Haag met de wijkrechter. Noord-Nederland had de spreekuurrechter en wie weet komt die weer terug, maar daar hebben we nog steeds de videorechter. In de praktijk is er nu wel behoefte aan een experimentbepaling in de wet, zoals die ook in het regeerakkoord is afgesproken. Kan de minister aangeven hoe ver het daar nu mee staat? We hopen dat hier echt vaart mee gemaakt kan worden.

Voorzitter. Dan de toegang tot het recht. De ChristenUnie vindt het van belang dat er voor iedereen een goede toegang tot de rechter is. Het is een fundamenteel recht dat door de overheid beschermd moet worden, dus ook voor de mensen die weinig te besteden hebben want anders zouden alleen mensen met een goed inkomen een advocaat in de arm kunnen nemen om zich te verdedigen. En dat is ook precies de reden waarom we het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand kennen. De minister heeft inmiddels zijn contouren voor een herziening van het stelsel met de Kamer gedeeld. Later gaan we er nog nader op in. Ik zie dat de minister daarin echt sterke stappen zet als het gaat om het aanpakken van de overheid als veroorzaker van veel procedures. Ik vind het belangrijk dat we daar echt werk van maken. Tegelijkertijd zie ik dat het een brief op hoofdlijnen is die echt nog vraagt om nadere uitwerking. Want waar zal die eigen bijdrage voor de rechtzoekende nou precies op neerkomen? Hoe komen die rechtshulppakketten er nou uit te zien? Wat betekenen de plannen nou precies voor de vergoeding van de rechtsbijstandsverleners? De minister wil de plannen nader gaan uitwerken. Ik vraag hem welke partijen hij daarbij zal gaan betrekken en hoe hij de Kamer daarin zal meenemen.

De voorzitter:
Eén vraag, mevrouw Buitenweg. Echt waar.

Mevrouw Buitenweg (GroenLinks):
Dank u wel, mevrouw de voorzitter. Dan zal ik het heel simpel houden. Op welke wijze voldoet nu de contourennota aan wat er in het regeerakkoord is afgesproken, dus dat het ook een uitvloeisel moet zijn van de drie rapporten?

Mevrouw Van der Graaf (ChristenUnie):
Ik denk dat het goed is dat we de nadere discussie over de uitwerking van de plannen voor de herziening van het stelsel op een ander moment uitgebreider zullen voeren. In de contouren zoals ze nu zijn neergelegd, worden allen rechtsgebieden meegenomen, wat voor ons een belangrijk punt was. Daarnaast wordt in de contouren gesproken over de vergoeding voor advocaten, voor rechtsbijstandsverleners. Dat is ook een van de belangrijke punten die in de rapporten naar voren zijn gekomen. Het is een brief op hoofdlijnen. Het staat of valt met de uitwerking. En daar moeten we het over hebben.

De heer Van Nispen (SP):
Maar waar stond dan in die rapporten dat het hele stelsel overboord moest? Is het niet zo dat juist in die rapporten gewaarschuwd wordt voor de risico's van het invoeren van een aanbestedingsstelsel?

Mevrouw Van der Graaf (ChristenUnie):
Wat ik aangaf, is dat ook wij nog vragen hebben bij de uitvoering van een heel aantal plannen die er liggen. Een aantal punten heb ik net al genoemd. Zo heb ik de rechtshulppakketten genoemd. Hoe worden die precies vormgegeven? Wat zit daarin? Wat zal dat voor consequenties hebben, bijvoorbeeld voor de eigen bijdrage die rechtzoekenden zouden moeten betalen? Dat zijn vragen die we volgens mij nader met de minister moeten gaan bespreken en waar een antwoord op zal moeten komen. Veel is ook nog onduidelijk als het gaat om de uitwerking. Dus we zullen dat kritisch volgen.

De voorzitter:
Gaat u verder.

Mevrouw Van der Graaf (ChristenUnie):
Voorzitter. Soms komt er een besluit voorbij waarvan je weet dat het de hoofden en de harten raakt. In dit geval gaat het daarbij om de politie. Politiemensen doen hun werk met hart en ziel, ook al is de werkdruk hoog. Zij krijgen in hun werk vaak te maken met ingrijpende situaties. Ze moeten vaak handelen in een moment. Geestelijk verzorgers bij de politie bieden politiemensen begeleiding en hulp bij morele dilemma's en ethische vragen. Ik ben dan ook blij dat we afgelopen week konden vernemen dat de ondersteuning hiervoor wordt uitgebreid van 1 fte naar 15 fte, en dat die voor alle eenheden beschikbaar komt. De minister is voortvarend aan de slag gegaan met de oproep vanuit de Kamer en de politiebonden. Ik ben ervan overtuigd dat deze inzet een verschil zal maken in het dagelijks werk van de politiemensen.

De voorzitter:
Eén vraag, meneer Azarkan.

De heer Azarkan (DENK):
Ik wil toch nog heel even terug naar de toegang tot het recht ten aanzien van de herziening of de aanpassing. Volgens mij is een van de voorstellen dat er straks anders wordt betaald: niet zozeer voor hoeveel procedures er gevoerd worden door een advocaat, maar voor of ze succesvol worden uitgevoerd. Vindt u dat rechtvaardig?

Mevrouw Van der Graaf (ChristenUnie):
In het huidige systeem zie ik dat er een aantal perverse prikkels zijn. Als er een stelselherziening plaatsvindt, wil ik niet dat er in een nieuw systeem nieuwe perverse prikkels ontstaan. Ik denk dat het vragen zijn waar we oog voor moeten hebben, en die we ook in het debat met de minister aan de orde moeten stellen.

De voorzitter:
Gaat u verder. Het debat over rechtsbijstand komt terug. Het is elke keer hetzelfde antwoord, ook op eerdere vragen.

Mevrouw Van der Graaf (ChristenUnie):
Voorzitter. De ChristenUnie steunt de aanpak van het kabinet ten aanzien van drugscriminaliteit en ondermijning, met daarbij ook specifieke aandacht voor synthetische drugs. Daar gaat namelijk een wereld achter schuil van liquidaties, uitbuiting, intimidatie, geweld, witwassen en fraude. Naast het aanbod van drugs speelt ook de vraag daarbij een rol. Daar ligt in de ogen van de ChristenUnie ook een verantwoordelijkheid voor gebruikers, en voor de organisatoren van bijvoorbeeld festivals waar veel gebruikt wordt. Is de minister van Justitie bereid om met zijn ambtgenoot van VWS te kijken naar een gecoördineerde aanpak, waarin ook gebruikers en organisatoren gewezen worden op hun verantwoordelijkheid? Zo kan er worden gewerkt aan bewustwording van de zware criminaliteit die schuilgaat achter zo'n pilletje met een smiley erop.

Voorzitter. Dan de inzet van het kabinet op het gebied van mensenhandel. We hebben het plan van aanpak gezien. Dat wordt nog nader besproken. Ik vraag aandacht voor een paar onderwerpen hieruit.

Eerst de uitstapprogramma's voor prostituees. Er is een verlengingsregeling afgesproken voor de subsidieregeling. Het zou een landelijk dekkend netwerk moeten worden, maar ook het huidige aanbod van uitstapprogramma's zou in stand moeten worden gehouden. Maar wij hebben signalen gekregen dat bijvoorbeeld in Amsterdam, Den Haag en Groningen echt gaten ontstaan. De hulporganisaties ontvangen soms nog maar de helft van het jaar ervoor. Is de staatssecretaris bereid om daar nog eens naar te kijken, om te bezien hoe de nood gelenigd kan worden? Want het kan niet zo zijn dat we daar minder vrouwen helpen dan de bedoeling is.

Voorzitter. Dan de Romagemeenschap en de aanpak van kinderuitbuiting. De landelijke aanpak tegen kinderhandel en uitbuiting van Romakinderen is gestopt. In 2015 werden er nog 40 kinderen uit een uitbuitingssituatie gehaald. Dit jaar zien we dat het er nog maar 20 zijn. Deze specifieke doelgroep vraagt ook om specifieke aandacht. De slachtoffers melden zich niet. Het zijn echt delicten waar je naar op zoek moet gaan. Is de staatssecretaris bereid om binnen de extra recherchecapaciteit voor mensenhandel ook meer capaciteit in te zetten voor de aanpak van uitbuiting en kinderhandel in de Romagemeenschap? Graag een reactie.

Voorzitter. Dan het keurmerk "mensenhandelvrije gemeente". Het CDA begon daar eerder ook over. 95% van de gemeenten heeft geen specifiek beleid voor de aanpak van mensenhandel. De ChristenUnie wil dat stimuleren, en zo'n keurmerk zou daarbij kunnen helpen. Het gaat om een keurmerk voor een gemeente die een antimensenhandelbeleid heeft met een concreet plan, die inzet op preventie, opsporing en hulpverlening, en die de samenwerking zoekt met de horeca, het onderwijs en de banken. Is de staatssecretaris bereid om naar zo'n instrument te kijken?

Voorzitter. Dan het onderwerp herstelrecht. De ChristenUnie is blij met het voornemen van de minister om herstelrecht een betere plek te geven binnen het justitiële traject. Mogen wij zijn brief zo begrijpen dat hij het wetsvoorstel dat wij hierover hebben ontvangen, concreet gaat betrekken bij de modernisering van het Wetboek van Strafvordering? Binnen de huidige wetgeving is al het een en ander geregeld voor herstelrecht, maar er zijn in de praktijk grote verschillen in het doorverwijzen naar bemiddeling door politieagenten, officieren van justitie en rechters, maar ook door slachtofferhulp en de reclassering. De ChristenUnie wil de minister vragen om het toepassen van het herstelrecht binnen de huidige wet- en regelgeving verder te versterken en de verschillen die er nu bestaan in het doorverwijzen naar bemiddeling, tegen te gaan. Is de minister daartoe bereid?

Voorzitter. De ChristenUnie maakt zich grote zorgen over de vrijheid van kerken om kerkdiensten online uit te zenden en het vormgeven van het kerkelijk leven daarbij. Dat mag niet door de Staat worden belemmerd. Van diverse kerken heeft de ChristenUnie vernomen dat het toepassen van de AVG onduidelijkheid veroorzaakt. Kerken maken zich er zorgen over of ze nog wel zieken mogen noemen in de kerkdienst als die wordt uitgezonden, en of een kerkdienst nog wel mag worden opgenomen en uitgezonden via het open internet, of dat die achter een digitale muur zou moeten verdwijnen. De uitvoering van de AVG kan dan op gespannen voet komen te staan met de vrijheid die kerken hebben om het kerkelijk leven vorm te geven. De wettekst schept daar geen duidelijkheid over. Ik wil het kabinet vragen in overleg te gaan met de geloofsgemeenschappen om te komen tot een werkbare oplossing voor het online uitzenden en streamen van de kerkdiensten, waarbij ook recht wordt gedaan aan het openbare karakter van kerkdiensten.

Voorzitter. Ik wil nog twee punten aanstippen. Ten eerste de zorgen die de ChristenUnie heeft over de gevolgen van kansspelen en de risico's op kansspelverslaving. In Denemarken hebben we gezien dat er ten opzichte van 2016 46% meer problematische gokverslaafden zijn gekomen. Die kant moeten wij niet op. Ik wil de minister vragen of hij bereid is om te komen met een plan van aanpak kansspelverslaving en een monitor waarin jaarlijks gerapporteerd wordt over de aard, omvang en problematiek van de kansspelverslaving, waarbij er extra aandacht is voor de kwetsbare doelgroep van jongvolwassenen van 18 tot en met 24 jaar. Graag een reactie van de minister daarop.

Ik sluit af met het incassoregister. Daar hebben we in het regeerakkoord belangrijke afspraken over gemaakt, maar vorige week meldde het kabinet dat dit vertraging oploopt. De minister voor Rechtsbescherming heeft hier een rol. Ik wil hem graag vragen hoe hij hier werk van gaat maken en welk tijdpad daarbij hoort.

Dank u wel.

De voorzitter:
Dank u wel, mevrouw Van der Graaf.

Meer informatie