Vragen van de leden Ferrier (CDA), Terpstra (VVD), Fierens (PvdA), Huizinga-Heringa (ChristenUnie) en Karimi (GroenLinks) aan de minister voor Ontwikkelingssamenwerking over een rapport van Human Rights Watch inzake Rwanda. (Ingezonden 17 juni 2003)

1. Heeft u kennisgenomen van het recent gepubliceerde rapport van Human Rights Watch over Rwanda?1
   
2. Wat is uw mening over de analyse in dit rapport, dat stelt dat de Rwandese regering in de aanloop naar de verkiezingen oppositiegeluiden tracht te elimineren?
   
3. Is het waar dat er in de afgelopen maanden politieke opponenten van de regering zijn verdwenen, dat depolitieke partij Mouvement Démocratique Républicain (MDR) is verboden en dat onafhankelijke mensenrechtenorganisaties en journalisten in diskrediet zijn gebracht?
   
4. Aan welke minimale condities moeter in de ogen van de Nederlandse regering worden voldaan willen de verkiezingen een daadwerkelijke stap naar democratisering kunnen betekenen voor Rwanda?
   
5. Welke maatregelen kunt u nationaal of internationaal nemen om te zorgen dat de verkiezingen niet zullen leiden tot het legitimeren van een ondemocratisch bestel?
   
6. Zal er sprake zijn van het financieren van de verkiezingen in Rwanda, in nationaal of in internationaal verband? Hoe staat u hier tegenover?
   
7. Wanneer kunt u de rapportage met de evaluatie van de ijkpunten in de bilaterale ontwikkelingsrelatie met Rwanda, zoals gevraagd tijdens de begrotingsbehandeling voor het jaar 2002, de Kamer doen toekomen?
   
8. Hoe oordeelt u over het afsluiten van een Memorandum of Understanding met Rwanda?

1 Rapport Human Rights Watch: Rwanda RPF Seeks to Eliminate Opposition, Elections Settot Solidify Power, 8 mei jl.

Antwoord van minister Van Ardenne-van der Hoeven(Ontwikkelingssamenwerking), mede namens de minister van Buitenlandse Zaken. (Ontvangen 18 juli 2003)

1. Ja.
   
2. Human Rights Watch is eenorganisatie die degelijk onderbouwde rapporten pleegt af te leveren. De geuite vraag- en kritiekpunten worden daarom serieus genomen.
   
3. Ja. Er zijn politieke opponenten van de regering verdwenen. De Rwandese autoriteiten hebben vragen hierover van Nederlandse zijde en in EU-verband tot dusverre onbeantwoord gelaten. De MDR is inderdaad verboden, maar de rechtmatigheid daarvan is voorgelegd aan de rechter. De onafhankelijke mensenrechtenorganisatie LIPRODHOR is in diskrediet gebracht en de in Rwanda gevestigde regionale mensenrechtenorganisatie LDGL staat onder zware druk van de Rwandese regering. Daarnaast zijn verschillende journalisten, waaronder Ismael Mbonigaba, hoofdredacteur van het blad Umuseso, in diskrediet gebracht.
   
4. In EU-verband zijn met betrekking tot de mogelijke EU-waarneming van de verkiezingen in Rwanda de volgende benchmarks afgesproken:
   
   - Het bestaan van transparante en non-discriminatoire registratieprocedures voor politieke partijen en kandidaten;
   
   - Het verzekeren van gelijke en georganiseerde toegang van politieke partijen en kandidaten tot de publieke media in de periode voorafgaand aan de verkiezingen, garanties voor de vrijheid van meningsuiting, in het bijzonder voor de pers;
   
   - Het verzekeren dat er voldoende tijd is voor politieke partijen en kandidaten om zich te registreren en campagne te voeren;
   
   - Een situatie waarin alle geregistreerde politieke partijen en kandidaten de mogelijkheid hebben om vrij bijeen te komen en campagne te voeren op basis van duidelijke regelgeving die uniform wordt toegepast;
   
   - Het verzekeren van een ongehinderd recht om naar Rwanda terug te keren en politiek te participeren - op basis van duidelijke regelingen die uniform worden toegepast - voor burgers die in het buitenland wonen en die niet in staat van beschuldiging zijn gesteld.
   
5. en 6 Regelmatig heeft er bilateraal overleg plaats tussen de Nederlandse regering en de Rwandese autoriteiten waarbij kritische vragen worden gesteld over het Rwandese democratiseringsproces. Zo vond er op 27 juni jl. een gesprek plaats tussen de Nederlandse ambassadeur in Kigali en de Rwandese president Paul Kagame. Hierbij werden recente ontwikkelingen, inclusief Nederlandse zorgen over onder meer de verdwijningen, aan de orde gesteld. President Kagame gaf aan dat de Rwandese politie de opdracht heeft gekregen de verdwijningen nader te onderzoeken.Ook in EU-kader worden de ontwikkelingen in Rwanda kritisch gevolgd. De EU-ambassadeurs in Kigali hebben onlangs gezamenlijk een brief gestuurd aan de Rwandese minister van Buitenlandse Zaken waarin onder meer opheldering wordt gevraagd over recente verdwijningen in Rwanda. Nederland zal het antwoord van de Rwandese regering op de brief van de EU-ambassadeurs afwachten alvorens een besluit te nemen over het eventueel opschorten van de Nederlandse bijdrage aan de verkiezingen van € 250.000. Eerder werd € 250.000 bijgedragen aan het referendum over de nieuwe constitutie.

7. Deze rapportage zal u zo spoedig mogelijk worden toegezonden.
   
8. Het Memorandum of Understanding(MoU) met Rwanda biedt de politieke inkadering van wederzijdse verplichtingen en intenties. Het is een nuttig instrument om op transparante wijze prioritaire thema' s van de deelnemende partijen expliciet te maken en een agenda te bieden voor het onderhouden van een permanente dialoog. Het bestaande MoU is afgestemd met het VK en Zweden en kan worden gebruikt voor een kritische dialoog met de Rwandese regering over politieke ontwikkelingen. Het MoU geeft ook aan derden (het Nederlandse parlement en maatschappelijke organisaties)aanknopingspunten voor gericht inhoudelijk commentaar en aanbevelingen. Op basis van de eerdere ervaringen zal het MoU worden bijgesteld. Onderhandelingen over een nieuw MoU hebben momenteel plaats. Onafhankelijke waarneming van het MoU zal ook in 2003 worden uitgevoerd.