De heer Cramer (ChristenUnie):
Voorzitter. De afgelopen jaren is er veel gebeurd bij de douanedienst. De taken zijn veranderd en uitgebreid. De tijd dat de douanier in de bosjes lag om de botersmokkelaars te bespieden, is nu echt voorbij. Het is dan ook tijd om de bevoegdheden van de douane duidelijk vast te leggen. Mijn fractie is daarom een voorstander van de algehele herziening van de douanewetgeving die wij vandaag bespreken.

De staatssecretaris hamert er bij voortduring op dat de algemene douanewet alleen de bevoegdheden van de douane en de inbedding van een aantal verdragen regelt. Mijn fractie bespeurt echter ook enkele principiële wijzigingen.

De grootste wijziging is volgens mijn fractie de overgang van wantrouwen naar vertrouwen. In het communautaire douanewetboek zijn de mogelijkheden voor certificering en het daarbij horende horizontale toezicht uitgebreid. De Algemene douanewet borduurt voort op dit principe. Wij steunen de mogelijkheden om efficiënter om te gaan met de vele controles, maar de vraag is hoe de verhouding tussen efficiëntie en controle moet liggen. Concreet noem ik de AEO-certificering. Wanneer een AEO-status is afgegeven, wordt niet meer periodiek gecontroleerd of een bedrijf nog certificaatwaardig is. Het AEO-certificaat heeft ook geen bepaalde geldigheidsduur. Hierin schuilt volgens de fractie van de ChristenUnie een risico. Immers, er vindt verminderde controle plaats wanneer een AEO-certificaat eenmaal is afgegeven. Kan de staatssecretaris toezeggen dat er toch periodieke controle op de certificaatwaardigheid van een bedrijf gaat plaatsvinden? Zo ja: hoe gaat hij die vormgeven?

Een andere principiële wijziging is de verschuiving van fiscale controles naar niet-fiscale controles. Dat was deels al praktijk, maar wordt nu bevestigd in de wet. De één-loket-gedachte die hieruit voortvloeit, heeft consequenties voor de aansturing van de verschillende ambtenaren die bij controles betrokken zijn. De staatssecretaris stelt dat met de verschillende departementen wordt afgesproken hoe de aansturing wordt vormgegeven. Echter, hierbij is zeker ook de ministeriële verantwoordelijkheid van belang. Die wordt aangesproken als de douane als "huisarts", zoals het ook in de stukken staat, geen reden ziet voor een specialistische beoordeling, terwijl er achteraf allerlei zaken mis blijken te zijn met de goederen. Wie wordt er dan aangesproken? De staatssecretaris gaat convenanten afsluiten met de verschillende departementen over de vormgeving van de controles. Komt ook hier de verantwoordelijkheidsvraag aan de orde? Zo niet, hoe gaat de staatssecretaris de ministeriële verantwoordelijkheid vormgeven op dit punt?

De één-loket-gedachte heeft voorts consequenties voor de expertise van de douaniers. Zij moeten zich straks ook een globaal oordeel kunnen vormen van bijvoorbeeld de kwaliteit van de goederen. Dat is toch een heel ander soort taak dan een fiscale controle. Waarschijnlijk moet de expertise van de douaniers dan ook worden uitgebreid. Tegelijkertijd vindt er echter een omvangrijke reorganisatie plaats. Hoe ziet de staatssecretaris dat samengaan? Wat vindt de staatssecretaris bijvoorbeeld van een voorstel om te evalueren hoe de uitvoering, de opleiding of de professionalisering van de douanetaken zich ontwikkelt? Wat vindt hij ervan om daarbij expliciet aandacht te besteden aan de omvang van de gegroeide expertise van de douane in relatie tot de taken die er uitgevoerd worden? Graag hoor ik hierop een reactie.

Tot slot een opmerking over de lijfsvisitatie. Hierover is al vaker gesproken. Deze wet regelt de kaders waarbinnen lijfsvisitatie mag plaatsvinden. Het is goed dat deze nu vastgelegd worden. Het blijft voor mijn fractie van belang dat de procedures rondom de lijfsvisitatie met de grootst mogelijke zorgvuldigheid worden gevolgd. Het gaat hier immers om een grote inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van mensen. Wij vertrouwen erop dat de douane dit ook zal doen. Graag wil ik toch nog een toezegging van de staatssecretaris dat mensen die onderworpen worden aan een lijfsvisitatie exact op de hoogte worden gesteld van de procedures en hun rechten en plichten. Dan kan iedereen zich een beeld vormen van de rechtmatigheid van de handeling, voordat die zich gaat afspelen.

Bron: ongecorrigeerd stenogram