Puinruimen en opnieuw beginnen

De heer van Dijke (ChristenUnie): Voorzitter, ik hecht er aan om aan het begin van mijn bijdrage de premier bij te vallen in zijn teleurstelling over het moment waarop de crisis openbaar moest komen. Zo kort na de uitvaart van Prins Claus hadden we dit onze Koningin graag bespaard. Was dit te vermijden geweest? Had dit kunnen worden vermeden

Voorzitter, de verkiezingsuitslag van mei 2002 was uniek. Eigenlijk was er maar één advies mogelijk: bezie of een kabinet geformeerd kan worden van CDA, LPF en VVD. Ook ons advies had die strekking. Het was in zekere zin een onvermijdelijk experiment. Dat is nu mislukt. Misschien was het daartoe wel gedoemd.

De formatie-onderhandelingen die volgden, maakten inderdaad een kabinet van die samenstelling mogelijk en het doorstond zowel het debat over de regeringsverklaring als de algemene politieke beschouwingen. Dit ondanks het feit dat van meet af aan sprake was van hinderlijk gedoe en instabiliteit binnen de LPF.

Het strekt de premier ons inziens dan ook tot eer dat hij zijn volle inzet aan het welslagen van dit kabinet heeft gegeven. Misschien – en dat zeg ik ook een beetje met de wijsheid van de terugblik – is het zelfs zo dat de premier zelfs nog te lang, haast tegen beter weten in, zijn kabinet overeind heeft proberen te houden. Je zou je bijvoorbeeld af kunnen vragen, of de premier niet hard had moeten optreden bij de eerste signalen dat de voortdurende instabiliteit binnen de LPF als partij en de LPF als fractie, ook het LPF-smaldeel in het kabinet bereikte. Met andere woorden het gedoe tussen minister Heinsbroek en minister Bomhof over het politiek leiderschap van de LPF en alle verdere onmin die daaruit is voortgevloeid. Onmin waarin ik mij maar liever niet verder wil verdiepen. Ik vraag de minister-president of hij op zijn optreden in en buiten het kabinet, met name zijn optreden in de laatste weken, nog eens wil ingaan.

Voorzitter, inmiddels is het kabinet niet gevallen over een politieke verschil van mening, maar over een haast onbenoembaar persoonlijk conflict van botsende ego’s. Ook dit feit kunnen we op dit moment slechts vaststellen. Het is triest het te moeten constateren, maar het is niet anders.

Wel wil ik op dit punt de vraag stellen op welk moment de minister-president zelf de handdoek in de ring heeft gegooid. Moeten we naar aanleiding van de verklaring constateren dat met het afgedwongen vertrek van de minister van EZ en VWS de minister-president geloofde dat het kabinet nog voort kon gaan in gewijzigde samenstelling? Maar dat het opzeggen van het vertrouwen door Zalm en Verhagen was dat hem bracht tot de gang naar de koningin.

Voorzitter, over die politiek moet het in dit huis natuurlijk wel gaan. Daarover kruisen we graag de degens met dit kabinet of welk kabinet dan ook.

Dit kabinet hebben we open tegemoet getreden. Het voorgestelde beleid bood ons hoop, sprak ons aan op onderdelen. Ik doel op de initiatieven om een reveil te bewerkstelligen met betrekking tot het waardenbesef en het naleven van normen in de samenleving. Het gezinsbeleid waardeerde onze fractie ook positief.

Anderzijds stelde het kabinet ons op sociaal terrein en het werkgelegenheidsbeleid dat voorzag in het schrappen van banen waarvan juist de zwakkeren op de arbeidsmarkt van profiteren. Evenzo liet het beheer van de schepping heel veel te wensen over. Het vreemdelingenbeleid was te eenzijdig in zijn uitwerking.

Maar laat het politieke debat dan maar weer over die thema’s gaan!

Wat ons betreft is nu het woord aan de kiezer. Op de politiek rust de zware verantwoordelijkheid om de schade die is aangebracht te herstellen.

Het is puinruimen, en opnieuw beginnen.