Wat is uw missie in de politiek?

,,Ik ben geen politicus pur sang en zoek niet zozeer de volle breedte op, ik moet me betrokken voelen bij een onderwerp. Mijn vrouw en ik hebben in de Golfregio gewerkt tijdens de oorlog daar en ik heb voor Dorcas in Afrika gewerkt. Gelukkig heb ik dan ook Ontwikkelingssamenwerking in mijn portefeuille, maar ook Jeugd en Gezin, Defensie en Buitenlandse Zaken. Onderwerpen die me na aan het hart liggen.”

U wordt wakker van Afrika en de rest van de derde wereld?

,,Ik word wakker van misstanden.”

Wat wilt u bereiken in de politiek?

,,Ik wil me inzetten voor de speerpunten van de ChristenUnie (CU): opkomen voor kwetsbaren, jeugd en gezin en het milieu. Ik heb wat minder met het milieu, maar weer meer met bijvoorbeeld de jeugd. Ik vraag me af waar de wortels van de ellende van mensen zitten, en ik denk dat veel te herleiden is tot de omgeving waarin kinderen opgroeien. Daar moet dus iets gebeuren.”

Jeugd, gezin… Hoe doet minister Rouvoet het volgens u?

,,Heel goed. Hij heeft een eigen ministerie, zijn eigen ambtenaren en een budget van zes miljard. Het is een hele klus geweest om dat uit de onderhandelingen te halen. Rouvoet heeft inmiddels ondanks het probleem van de stijgende wachtlijsten toch al een nota geschreven over kindermishandeling. Daarnaast komt hij nu met de Centra voor Jeugd en Gezin: een soort zorgwinkels voor jeugd en gezin in de wijken om problemen op dit gebied in een vroeg stadium aan te pakken. Zo wil hij voorkomen dat jongeren in de zware gezondheidszorg terechtkomen.”

Goed, Rouvoet is druk bezig. De Rotterdamse CDA-wethouder Geluk zei vorige maand in CV•Koers echter dat Rouvoet niet ver genoeg gaat met zijn maatregelen. De problemen met jeugd in de steden zijn zo groot dat de overheid wat hem betreft best vaker voorbij de voordeur mag kijken.

,,Rouvoet wil voor de vijf procent die echt problemen veroorzaakt wetgeving maken die het mogelijk maakt om verregaand in te grijpen. De rest moet je met rust laten.”

Waar ligt volgens u de grens voor de overheid? Wordt het nu niet door een christenpoliticus mogelijk gemaakt om in te grijpen in kringen waar de overheid volgens christenen traditiegetrouw van af moet blijven?

,,De overheid moet optreden als er regels overtreden worden. Maar je kunt jongeren die niets crimineels gedaan hebben, maar die wel de wijk terroriseren en niet naar school gaan of werken, niet in de gevangenis stoppen. Je moet iets voor hen doen. Als dat nu even met dwang moet, dan moet dat maar.’’

U doelt op de ‘dwangbehandelingen’, zoals op de Campus Nieuwe Kans Rotterdam. Hebben die succes?

,,De pilots die draaien, laten goede resultaten zien.”

Asociale overheid
Stefan Paas is recent met een boek gekomen waarin hij pleit voor een soort liberale democratie als het hoogst haalbare doel van de christelijke politiek. Staat dit niet op gespannen voet met wat de CU nu aan het doen is?

,,Ik ben het niet helemaal met Stefan eens. Hij komt met drie modellen: een liberale nachtwakerstaat (het liberale model, HV), een moralistische staat (bijvoorbeeld een theocratie of een communistisch model, HV) en een verantwoordelijke staat (tussenmodel, bijv. EU-landen, HV). Ik zit tussen het tweede en derde model in. Geen theocratie of communisme, maar je moet als overheid wel verder gaan dan de mensen strikt hun eigen keus laten. Neem de prostitutie: na veel onderzoek is gebleken dat dit geen vrij beroep is, wat men wel altijd veronderstelde. Er is sprake van dwang en criminaliteit. Als overheid heb je dan een verantwoordelijkheid. Hetzelfde geldt wat mij betreft voor roken en overmatig drinken. Het is slecht voor je! Van mij mag de accijns daarop hoog zijn. Je moet mensen beschermen tegen keuzes die slecht zijn voor henzelf. De overheid is nooit neutraal. De overheid heeft dus een grotere rol dan de rol die Paas haar toedicht. Dat is mijn christelijk-sociale visie. Een liberale overheid laat haar burgers eigenlijk aan hun lot over. Ik vind dat een asociale overheid!”

Maar is dat wel echt waar Paas naartoe wil?

,,Paas zit inderdaad te veel op de lijn van de liberale overheid. Ik wil niet naar een theocratie, maar zeker ook niet naar het model van Paas.”

Eigenlijk zegt u: leuk verhaal van theoloog Paas, maar de werkelijkheid is anders…

,,Ja, als je kijkt naar de problemen waar we nu mee zitten dan kun je als overheid niet zeggen: ‘Mensen, maak je eigen keuzes maar. Als je een ander bedreigt in zijn vrijheid dan grijpen wij wel in.’ Ik vind dus dat je eerder moet ingrijpen.”

Geeft u wethouder Geluk dan ook niet gelijk in zijn kritiek op Rouvoet dat deze verder moet gaan dan de voordeur?

,,Geluk en ik verschillen hierin dat hij de zaak verder op wil rekken dan Rouvoet en ik. Hij wil bijvoorbeeld het Elektronisch Kind Dossier vrijgeven aan alle instanties. Dat gaat ons te ver. Je persoonlijke gegevens liggen dan in feite op straat. Zo’n Big Brother-samenleving zou ik niet willen. Ik ben voor een verwijsindex. Niet de persoonlijke gegevens liggen op straat, maar de instanties waarmee een persoon contact heeft gehad zijn bekend. Zo voorkom je dat organisaties langs elkaar heen werken, zoals we dat in recente trieste gevallen hebben moeten concluderen.”

Dualisme
U heeft het over ‘Rouvoet en ik’. Is er wel sprake van dualisme in de CU? Noem eens drie voorbeelden.

,,Ik moet als Kamerlid twee eigen ministers controleren: Van Middelkoop en Rouvoet, van Defensie en Jeugd en Gezin. Je probeert op die gebieden als CU-fractie en CU-bewindslieden uiteraard dingen met elkaar af te stemmen, maar ik kijk kritisch naar die dossiers. Bijvoorbeeld: toen Rouvoet een risicoanalyse wilde maken van elk kind heb ik daar kritische vragen over gesteld. Waarom wil je dat van elk kind weten? De opvoeding is toch de verantwoordelijkheid van de ouders? Mijn kritiek werd breed uitgemeten in de pers, maar ik wilde gewoon duidelijkheid over wat Rouvoet precies wil weten en wat ermee gedaan zou worden. Ik wil niet dat iedereen zomaar uitgebreid onderzocht wordt. In de tweede termijn van het debat hierover heeft Rouvoet me gerustgesteld.”

Ander voorbeeld.

,,Het kabinet wilde honderd miljoen bezuinigen op de kinderbijslag, daar zijn wij als fractie niet mee akkoord gegaan. Ouders met opgroeiende kinderen moeten immers veel kosten maken. Wij hebben gezegd: kabinet, zoek het geld maar ergens anders. En die korting op de kinderbijslag is toen niet doorgegaan.”

Daar was Rouvoet stiekem wel blij mee…

,,Hij heeft die slag in het kabinet verloren en moest dit standpunt namens dat kabinet verdedigen. Wij hebben toen nee gezegd.”

Derde voorbeeld…

,,Clustermunitie is een onderwerp dat mij na aan het hart ligt. Ik heb tijdens mijn werk in de Golfoorlog kunnen zien hoe groot de schade is die dit wapen kan aanrichten. Clustermunitie is echter een wapen dat door de Nederlandse defensie ingezet zou kunnen worden. Ik heb hierover met CU-minister Van Middelkoop gesproken en in zijn brief aan de Tweede Kamer hierover is er nu de facto sprake van een moratorium op het gebruik van clustermunitie. De brief zal zeker niet op mijn gezag geschreven zijn, maar je hebt invloed op elkaar.”

Verschil met CDA
De CU heeft nu macht!

,,Het is een voorbeeld van de veranderde positie waar de CU nu in zit. Hetzelfde is gebeurd met de medisch-ethische thema’s. Wij kunnen wetgeving niet terugdraaien, maar hebben aandacht weten te vragen voor de alternatieven voor bijvoorbeeld abortus. Het belang van het ongeboren kind is nu ook opgenomen in het regeerakkoord. Dat komt door de CU. Het CDA zat voorheen ook in het kabinet maar toen waren deze discussies er nooit.”

Maar eigenlijk gaat de CU nu toch hetzelfde doen als het CDA: vanuit het partijprogramma kijken wat in de werkelijkheid haalbaar is en dan compromissen sluiten...

,,Nee, wij gaan namelijk niet uit van de bestaande situatie. Dat doet het CDA wel. Neem opnieuw de abortuspraktijk. Vijfendertigduizend abortussen op jaarbasis is niet ons uitgangspunt, dat willen we naar beneden brengen.”

Dat wil het CDA toch ook? Zij regeren alleen al veel langer en weten inmiddels dat je als christelijke partij hierin niet veel kunt bereiken.

,,Opnieuw: het CDA gaat ervan uit dat de bestaande situatie een fact of life is. Wij niet. Zij hebben abortus gelegaliseerd. Wij willen dit niet. Wij hebben de discussie over ‘baas in eigen buik’ opnieuw aangezwengeld.”

Goed, je zwengelt als CU een ethische discussie aan, maar wat is dan het principiële verschil tussen het CDA en de CU?

,,Wij maken op belangrijke dossiers stappen in de goede richting. Er is nu bijvoorbeeld een minister van Jeugd en Gezin.”

Maar die wilde het CDA ook.

,,Die is er nu echter wel gekomen omdat de CU het heel belangrijk vond. Wij herkennen ons profiel in het regeerakkoord: het belang van het gezin en opkomen voor kwetsbare groepen. Bijvoorbeeld het afschaffen van de no-claim. Chronisch zieken en gehandicapten zijn altijd hun no-claim kwijt. Toen wij in de regering stapten, hebben wij gesteld dat dit voor de kwetsbare groepen onacceptabel is. Het is nu afgeschaft! Weer een voorbeeld van een situatie waar het CDA niets mee deed.”

Oké, maar zo bezien zegt u eigenlijk: in principe is er geen verschil tussen beide partijen, het komt alleen tot uiting in het politieke handwerk en het feit dat de CU met de PvdA aan de linkerkant van de onderhandelingstafel zit en het CDA aan de rechterkant.

,,De positie aan de tafel hangt af van het onderwerp. Neem opnieuw de medisch-ethische dossiers, dan zitten wij toch weer aan dezelfde kant als het CDA. Neem het Generaal Pardon, dan zitten wij aan de kant van de PvdA.”

Opnieuw: waar zit het principiële verschil?

,,Goed, nu we in de regering zitten, moeten we vuile handen maken. Als je die niet wilt maken, moet je in het parlement blijven zitten. Wij willen echter alleen vuile handen maken op het moment dat het beleid verbetert. Als we bepaalde wetgeving niet kunnen terugdraaien, neem bijvoorbeeld de Wet Afbreking Zwangerschap, dan moeten we de praktijk proberen om te buigen.”

Maar dan zit u als CU op dezelfde glijdende schaal als het CDA, alleen hebt u als nieuwkomer de luxe dat u nog iets hogerop zit.

,,Wij willen geen roepende in de woestijn zijn die afwacht of iemand zich daar ooit een keer wat van gaat aantrekken. De ChristenUnie kent de Daniël-benadering: je neemt verantwoordelijkheid aan het hof en waar je kansen ziet, oefen je invloed uit.”

Je hoort bezorgde geluiden hierover vanuit de achterban. Is er, gezien de nieuwe rol van de CU, sprake van een herbezinning in de partij?

,,Niet op onze uitgangspunten, wel op onze veranderde rol. Wij kunnen nu als fractie niet meer geïsoleerd ons standpunt bepalen. Wij zitten in de regering. Dat is een nieuwe werkelijkheid.”

Dat zou problemen met de traditionele achterban op kunnen leveren, die vooral de getuigende rol van de CU niet los wil laten.

,,Je houdt rekening met de achterban, maar je gaat uit van het verkiezingsprogramma. Dat hebben we samen op het partijcongres vastgesteld.”

Maar het is de achterban die u het mandaat geeft…

,,We hebben ons programma toch samen met hen geschreven? Daarmee zijn we aan de slag gegaan. Nu gaan we niet met elk punt naar de achterban om te vragen of we linksom of rechtsom moeten.”

Maar maakt u zich geen zorgen dat de achterban straks geen verschil meer ziet tussen het CDA en de CU?

,,We staan vrij consequent op zeven zetels in de peilingen, dus ik denk dat de achterban het wel waardeert dat we onze nek hebben uitgestoken! Tegelijkertijd weten we waar we vandaan komen. Nu moeten we laten zien dat we niet voor niets in het kabinet zijn gestapt. We moeten onze speerpunten in regeringsbeleid zien om te zetten. Het is aan de kiezer om over drie jaar te bepalen wat we bereikt hebben. Als de kiezer ons een tweede CDA vindt, dan zullen we wegvallen. Dan kun je beter op de grootste stemmen.”

Positie Israël
Is de Israëlvoorliefde van de CU nog wel te handhaven als regeringspartij?

,,In het programma gaan wij uit van twee punten: Jeruzalem als ongedeelde hoofdstad van Israël en veilige grenzen voor de Israëliërs. Wij hebben in het verkiezingsprogramma echter ook geschreven dat wij de Palestijnse aspiraties voor een eigen staat erkennen. Ik denk dat dit in het belang is van Israël. Maar ik begrijp de terughoudendheid van Israël hieromtrent gezien de onbetrouwbaarheid van het bestuur in de Palestijnse gebieden.”

Daar staat tegenover dat Israël een seculiere staat is die dingen doet waar je grote vragen bij moet stellen.

,,Wij hebben ons altijd als vriend van Israël opgesteld, maar als vriend kan en mag je juist ook kritiek hebben. Neem bijvoorbeeld de inzet van clustermunitie in de oorlog met Libanon. Daar hebben wij kritiek op geleverd.” 

De jongerenafdeling van de CU, PerspectieF, pleit voor een gedeeld Jeruzalem. Vind je het goed dat jongeren deze discussie beginnen?

,,Ik vind het heel goed dat zij aanzetten tot discussie en hun invloed daartoe aanwenden. Persoonlijk voel ik mij verbonden met Israël, maar ik zal in de discussie over de Palestijnse kwestie pleiten voor een rationele oplossing, rekening houdend met het belang van de Palestijnen en de veiligheid van de staat Israël.”

Europa
De CU heeft met haar ‘nee’ publicitair flink misbruik gemaakt van het EU-referendum. Is de CU als regeringspartij nu pro Europa?

,,Wij hanteerden de slogan ‘Europa oké, deze grondwet nee’. Wij zijn pro Europa, maar nog steeds tegen een superstaat.”

Met het nieuwe EU-verdrag pleit de CU natuurlijk weer voor een referendum!?

,,Nee.”

Dat klinkt tegenstrijdig…

,,Nee, de Raad van State heeft geoordeeld dat het nu niet om een grondwet gaat, dus mag het parlement wat ons betreft beslissen.”

Bron: Hans Valkenburg, CV*Koers