Tineke Huizinga-Heringa: MdV! De ChristenUnie-fractie ziet de noodzaak om de krijgsmacht te hervormen. De gevaren en bedreigingen in de wereld zijn veranderd en toezeggingen gedaan in NAVO en EU verband zijn niet vrijblijvend. Toch hebben we onze vragen bij de voorstellen van het kabinet. Wij zijn het eens met de analyse van de internationale situatie, wij hebben bedenkingen bij de vertaalslag van die heldere analyse naar de gewenste capaciteit. Dit was ook de kritiek van mijn fractie op de Defensienota 2000. Het stoort mij dat de financiële taakstelling leidend is voor veel van de genomen maatregelen, niet de visie op een nieuwe krijgsmacht. Voorbeelden? Er liggen geen militair-strategische overwegingen ten grondslag aan het schrappen van het derde bataljon mariniers, waartoe vier jaar geleden op goede gronden werd besloten en ook niet aan het schrappen van bijvoorbeeld de 10 Orions, of het afstoten van 6 Apaches. Ik kom hierna nog terug op de afzonderlijke maatregelen.

Wij pleiten voor een krijgsmacht die goed is toegerust voor haar taken. Bij zo’n krijgsmacht horen uitgaven die voldoende op niveau zijn. Maar Nederland dat in 1995 nog op 2,5% van Bruto Binnenlands Product zat, zit nu op 1,6% en zakt nog verder weg in 2007. Dat terwijl andere NAVO-lidstaten juist forse verhogingen hebben aangekondigd (1). Wordt Nederland op deze manier geen achterhoedespeler in NAVO-verband?
Kwaliteit gaat boven kwantiteit, zal de minister mij nu willen voorhouden. Jazeker, maar met een gebrek aan kwantiteit kun je ook geen kwaliteit meer leveren. Dit brengt mij bij de vraag of de Nederlandse krijgsmacht inderdaad onder een kritische ondergrens dreigt te raken, zoals een aantal deskundigen hebben gesuggereerd. In de Surveys van het Clingendael Center trof ik een onderbouwing aan voor de stelling dat deelname aan vredes- of gevechtsoperaties is niet langer mogelijk is zonder aantasting van andere –nationale of internationale- verplichtingen. Dat geldt met name voor de marine, waar inzet van fregatten voor vredesoperaties ten koste zal moeten gaan van taken op de Antillen. Daarnaast vermindert het voortzettingsvermogen van uitgezonden troepen: met negen overblijvende gevechtsbataljons van de landmacht, waarvan drie van de air manouvre brigade, kan volgens CCSS de Nederlandse politieke ambitie van twee vredesoperaties met een ongelimiteerde tijdsduur en één gevechtsoperatie van een jaar tegelijk niet meer worden waargemaakt (p.5/6). (Er zijn te weinig gevechtsbataljons voor overgebleven, en de (logistieke en gevechts-) ondersteuning is er onvoldoende (2).) Uitgaande van deze analyse is het van tweeën één: of de politieke ambitie wordt alsnog bijgesteld, of we krijgen te maken met een krijgsmacht die niet is toegerust voor de Nederlandse ambities. Ik vraag de minister hierop te reageren.

Het Integraal personeelsplan zal diepe sporen nalaten: 12.000 banen verdwijnen, waaronder 5000 gedwongen ontslagen. Het gaat om personeel dat loyaal vele reorganisaties heeft doorstaan en mee helpen uitvoeren, dat door zijn grote inzet de goede reputatie van Nederland in internationaal verband heeft verworven en versterkt. De ChristenUnie-fractie dringt aan op het tot het uiterste beperken van het aantal gedwongen ontslagen. Ik vraag de minister of hij het aantal gedwongen ontslagen zou willen beperken door de investeringsquote wat langzamer op te laten lopen, bijvoorbeeld tot 19% in 2007. Ook dringen wij aan op een maximale inzet van het kabinet om personeel te laten instromen op de arbeidsmarkt. Een vraag voor de toekomst: hoe blijft Defensie een aantrekkelijke werkgever? Hoe kunnen hoogwaardige specialismes vastgehouden worden? Welke concrete voornemens heeft het kabinet om het personeel gemotiveerd te houden en carrièreperspectief te bieden?

Voorzitter, ik ga de verschillende krijgsmachtonderdelen bij langs en begin bij de Luchtmacht. De voorgenomen afstoting van F-16’s roept vraagtekens op, niet in het minst vanwege de bijbehorende sluiting van vliegbasis Twenthe. Sluiting van de basis bedreigt ook de burgerluchtvaart, waarmee tot 2015 gebruikerscontracten waren afgesloten. De klap voor de werkgelegenheid in de regio zal daarom groot zijn. Werkt het kabinet aan een oplossing voor deze bijkomende gevolgen? Ik vraag aandacht voor het alternatieve plan dat de medezeggenschapscommissie heeft opgesteld om het 2e-lijnsonderhoud te concentreren op Twenthe. Het lijkt mij veelbelovend. Wil de minister dat plan onderzoeken vóórdat hij de basis sluit? Ik overweeg een motie.
(Dan de groep geleide wapens. De ChristenUnie-fractie betreurt het zeer dat de deal met Duitsland om financiële redenen wordt afgeblazen. (3) Deze relatief eenvoudige mogelijkheid om de toegenomen dreiging van tactische ballistische raketten het hoofd te bieden zou benut moeten worden. )
Bij de Marine spitst onze kritiek zich toe op de afstoting van de Orions en de daarmee gepaard gaande sluiting van vliegkamp Valkenburg. Orions nu uitfaseren levert naast een bezuiniging ook een groot aantal problemen op. De luchtverkenningstaken voor de kustwacht zullen immers toch uitgevoerd moeten worden. De onbemande systemen die in de plaats van de Orions zouden moeten komen, zijn nog lang niet operabel. Met de sluiting van Valkenburg zullen de resttaken van dit vliegveld ergens anders ondergebracht moeten worden. Los van de militaire kant van deze beslissing zal de te bereiken bezuiniging interdepartementaal bekeken behoorlijk tegen vallen.
Ik wil erop aandringen de optie om Orions met Duitsland te poolen serieus te onderzoeken en Valkenburg hangende dat onderzoek niet te sluiten. (4) Als overbruggingsfinanciering kan ik mij voorstellen dat de bestelling van 20 NH-90-helicopters omlaag gaat met minstens 4 in verband met het verlaagde aantal fregatten. Wat levert dat op, vraag ik de bewindslieden? (5)
Ernstig is ook de situatie voor onze marinescheepsbouwwerven. Als de M-fregatten pas na 2015 worden vervangen, ontstaat er discontinuïteit bij de scheepswerven, dat bedreigt het bestaan van onze maritieme industrie die internationaal hoog staat aangeschreven. Graag een reactie op de optie om de M-fregatten eerder te vervangen door vier korvetten, waarvan er twee voor kustwachttaken in de West kunnen worden ingezet. Dat zou het behoud van de marinescheepsbouw kunnen betekenen.

Ook kritisch is mijn fractie op het niet paraatstellen van het derde mariniersbataljon. (Het besluit werd in de Defensienota 2000 aangekondigd, vervolgens drie jaar opgeschort, en nu helemaal afgeblazen. Waarom moet dit zo?)
De Marine houdt dure onderzeeboten aan, terwijl daarvan een overschot is binnen NAVO-verband. Graag een nadere toelichting, ook gezien het negatieve advies van het IBO-rapport. Van het nut van de aanschaf van Tomahawk-kruisraketten om de LC-fregatten ook land-attack capability te geven ben ik niet overtuigd. Deze raketten zijn erg duur, in NAVO-verband hebben de Amerikanen en Britten ze al en het verbeteren van oude capaciteit zou boven nieuwe gaan, zo schrijft de minister zelf. Ook vraag ik me af of het niet teveel van het goede is om de LC-fregatten daarnaast ook nog uit te rusten met anti-raketsystemen (TMD (6)) zoals aangekondigd?

Bij de Landmacht kunnen we het verkleinen van de hoeveelheid tanks billijken., Verder worden verstandige keuzes gemaakt bij de vernieuwing van de pantserinfanterie en het Soldier Modernisation Programme, de wissellaadsystemen en modernisering van verbindings- en commandovoeringssystemen (BMS (7) en Titan). Ook de uitbreiding met 80 commando’s juichen we toe.
Wat de binnenlandse veiligheid betreft: wordt de nationale reserve nu oproepbaar, zodat deze in noodsituaties voor binnenlandse taken kunnen worden opgeroepen? Dat zou passen bij het zwaardere accent dat de derde hoofdtaak althans in de analyse krijgt.
Wij waarderen het feit dat de geestelijke verzorging ongemoeid gelaten wordt.

Tot slot een opmerking over het besturingsmodel. Het lijkt ons onjuist als het advies van de commissie-Franssen om de Chef Defensiestaf nevengeschikt te laten zijn aan de SG niet wordt opgevolgd. De ChristenUnie pleit voor invoering van het driehoeksmodel Minister-SG-CDS.

Voorzitter, tot slot: Wat mijn fractie betreft worden nu onder invloed van toevallige financiele krapte onverantwoord grote ingrepen in de krijgsmacht gepleegd. Groter dan verantwoord is gezien de politieke ambities die Nederland terecht heeft ten aanzien van haar rol op het wereldtoneel.


Voetnoten:
1 Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Noorwegen en Portugal
2 Redenering: Er zijn negen parate landmachtbataljons, waarvan zes deel uitmaken van de twee resterende gemechaniseerde brigades. Voor een gevechtsbataljons zijn twee reservebataljons voor de aflossing na 6 maanden nodig (1:3), maar voor een ongelimiteerde periode moet je er drie voor de aflossing hebben (1:4). Zoniet, dan wordt de uitzenddruk te hoog!

3 Zie Prinsjesdagbrief, laatste alinea bij Luchtstrijdkrachten en antwoord 85 e.v.
4 Er zijn goede argumenten voor openhouden Valkenburg: internationale VIPs, vestiging Internationaal strafhof; verder ruimtelijke ordening: openhouden ecologische buffer tussen Duinen en Groene Hart.
5 Alternatief voor financiering: De investeringsquote zal in de planperiode worden verhoogd van 18 naar 20%. De hoogte van de taakstellingen uit het Strategisch Akkoord en het Hoofdlijnenakkoord zou, zonder structurele ingrepen, binnen deze kabinetsperiode leiden tot een verhouding van ongeveer 14 procent aan investeringen tegenover 86 procent aan exploitatielasten. Ik kan me voorstellen dat de investeringsquote omhoog moet, maar waarom moet dit nu 20% worden? In hoeverre kan een temporisering (bijv. van 20 naar 19%) leiden bijdragen tot een reductie van het aantal gedwongen ontslagen?
6 Theatre Missile Defense, oftewel luchtafweerraketten om lange afstandsraketten uit de lucht te schieten
7 Battle Managment System; maakt Network Centric warfare mogelijk, dus betere aansluiting met de VS