De heer Cramer (ChristenUnie):
Mevrouw de voorzitter. Het terrein van het waterbeleid en het waterbeheer is heel complex. Er is sprake van veel spelers die eigen verantwoordelijkheid dragen en een eigen verantwoordings- en bekostigingssystematiek kennen. Om in dit complex meer samenhang te brengen, wordt op termijn een aantal wetten samengevoegd in de Waterwet. Ook de voorliggende wet zal te zijner tijd in de Waterwet opgaan. Dit voorstel dient zo spoedig mogelijk wet te worden om te voorkomen dat tot die tijd alles op alles moet wachten, maar ook om tegemoet te komen aan het gevoel van urgentie in het waterbeleid.

De fractie van de ChristenUnie is blij dat de behandeling van dit wetsvoorstel vandaag of morgen zal worden afgerond. De gemeenten kunnen na de publicatie in het Staatsblad gebruikmaken van de verruimde mogelijkheden, ook voor wat betreft de rioolheffing. Dit is bij een krimpend eigen belastinggebied geen overbodige luxe.

In de nota naar aanleiding van het verslag wordt uitgebreid ingegaan op de grondwaterzorgplicht. Er zijn en blijven drie instanties verantwoordelijk voor onderdelen van het grondwaterbeheer: de gemeente, het waterschap en de provincie. Dit wetsvoorstel voorziet er in dat bestaande leemten en onduidelijkheden worden weggenomen en dat het financiële instrumentarium wordt uitgebreid. Dit laat onverlet dat tussen de drie gelijkwaardige overheidslichamen vooral ook op basis van samenspraak en samenwerking tot concrete maatregelen moet worden gekomen.

Alleen op die manier zal aan de doelmatigheid van noodzakelijke investeringen tegemoet kunnen worden gekomen en kunnen de lasten van de burgers zo goed mogelijk worden beperkt. Op alle verantwoordelijke instanties rust immers de plicht om een zo hoog mogelijk maatschappelijk rendement te halen tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten. Dit is ook de reden waarom gemeenten geen resultaatsverplichting maar een inspanningsverplichting hebben. Hetzelfde geldt bij het al dan niet overgaan tot bijvoorbeeld de aanleg van een gescheiden afvoer van hemelwater. Deze afweging dient door de gemeenteraden als gekozen organen te worden gemaakt. Die volksvertegenwoordigers zullen zich moeten verantwoorden voor die keuze en voor de hoogte van de heffing. Zoals het kabinet al heeft geconcludeerd in de nota naar aanleiding van het verslag, is het toezicht hiermee op de juiste manier geregeld.

Om de neuzen in dezelfde richting te krijgen zijn er afspraken gemaakt in het Nationaal Bestuursakkoord Water en dienen waterschappen en provincies in het kader van het gemeentelijk rioleringsplan te worden betrokken. Door gemeenten en waterschappen worden nu gezamenlijk grondwaterloketten opgericht. Het is een goede zaak dat samenwerking de laatste tijd steeds meer in de plaats is gekomen van een competitiestrijd. De op samenwerking gerichte aanpak moet voorkomen dat de verantwoordelijke instanties zich alleen maar blijven concentreren op discussies over de begrenzingen van de onderscheiden verantwoordelijkheden. De exacte begrenzing is niet altijd duidelijk aan te geven. De regering erkent dit ook, door te constateren dat de gemeente niet verantwoordelijk kan worden gehouden voor de grondwaterstanden zelf; dit kan namelijk geen enkele instantie. Moet de jurisprudentie helderheid brengen, indien hierover toch verschillen van inzicht ontstaan of blijven ontstaan?

De komende jaren zullen de kosten voor riolering aanzienlijk stijgen. Dit is inherent aan de noodzaak om veel verouderde riolen te vervangen. Het hangt ook samen met de actualiteit van de waterproblematiek. Uit onderzoek van de Stichting RIONED blijkt dat de kwaliteit van de riolering op orde blijft, indien de komende zes jaar de voorgenomen investeringen van 3 mld. daadwerkelijk worden gerealiseerd. Na 2010 zullen deze kosten nog hard gaan stijgen. Dit zal gefinancierd moeten worden uit de rioolheffing. Die stijging is inherent aan de hogere prioriteit die een eigentijds waterbeheer met zich meebrengt. Wat de tarieven betreft is er sprake van behoorlijke verschillen tussen diverse gemeentes. Dit is een gevolg van gedecentraliseerd beleid, maar ook van specifieke omstandigheden. Wij kunnen ons voorstellen dat er in bepaalde gevallen, bijvoorbeeld vanwege natuurlijke omstandigheden, zulke grote verschillen ontstaan dat de rijksoverheid voor die gevallen een voorziening treft, bijvoorbeeld via het gemeentefonds. Om tot onderlinge vergelijking van vele instrumenten van de gemeente te komen, is ook de beoogde benchmark een uitstekend instrument. Mijn fractie pleit er niet voor de grote verschillen tussen alle rioolheffingen op termijn gelijk te schakelen. Hierop wil ik graag de visie van het kabinet hebben.

In de schriftelijke behandeling van dit wetsvoorstel zijn er enkele vragen gesteld over de voorkeursvolgorde. Wij kunnen de regering volgen in haar benadering om een te rigide regulering te voorkomen. Er is geen sprake van een verplichting om bepaalde middelen en oplossingen te kiezen; er wordt vooral gevraagd om met de voorkeursvolgorde rekening te houden.

De rechten van de aangeslotenen op het rioolstelsel worden in de nota naar aanleiding van het verslag gerelateerd aan de zorgplicht van de gemeenten. Het bedrijfsleven heeft aangegeven, de mogelijkheid te willen hebben desgewenst zelfs het afvalwater te zuiveren. Men pleit voor versterking van dat recht in deze wet. De CDA-fractie heeft op dat punt een amendement ingediend. Wij staan daar positief tegenover en zijn benieuwd naar de reactie van de regering. Wij denken dat het voor de gemeenten geen bezwaar is wanneer bedrijven deze mogelijkheid expliciet gaan krijgen. Positiever geformuleerd zou men kunnen zeggen dat op die manier schoner water wordt aangeboden, waardoor de kwaliteit van het rioolstelsel minder wordt aangetast. Wel vragen wij ons af of dit aspect primair bij de behandeling van dit wetsvoorstel aan de orde moet komen. De eventuele gevolgen van het zelfstandig zuiveren van biologisch afbreekbaar afvalwater door bedrijven hebben toch met name betrekking op de mogelijke negatieve effecten op de kwaliteit en het doelmatig beheer van de rioolzuiveringsinstallaties van de waterschappen. Ons staan de discussies uit het verleden over het afhaken van grote bedrijven voor wat betreft het aanbieden van vervuild afvalwater nog voor de geest. Het amendement biedt bedrijven een onderhandelingspositie om de verlaagde tarieven af te dwingen. Hoe beoordeelt de regering dit in het licht van dit wetsvoorstel en van de komende Waterwet?

Mijn fractie is blij met de toezegging van de regering in de nota naar aanleiding van het verslag dat in het kader van de Waterwet zal worden bezien of het bestuurlijk samenwerkingsinstrumentarium aanvulling behoeft.

Wij zien de suggestie om een bepaling omtrent de bestuurlijke afspraken tussen waterbeheerders en gemeenten op te nemen, nog niet terug in het wetsvoorstel. Wellicht kan de minister ons nu een doorkijkje geven op dit punt.

Tot slot wil ik nog een vraag stellen over het gebruik van opgevangen hemelwater ten behoeve van toiletspoelingen. In Vlaanderen blijkt dat op dit punt veel meer mogelijk is dan in Nederland. Ons is bekend dat bij proefnemingen met gescheiden drinkwatersystemen problemen rezen met betrekking tot wanverbindingen en risico's voor de volksgezondheid. Wanneer regenwater echter alleen gebruikt wordt in een gesloten circuit ten behoeve van bijvoorbeeld toiletspoeling, dan zijn die problemen te voorkomen.

Er zijn reeds veel verschillende technische voorzieningen op de markt waarmee je een en ander kunt realiseren, bijvoorbeeld via betonnen kelders of voorzieningen in de kruipruimte van de woningen. In ieder geval kan de inzet van kostbaar drinkwater hierdoor met 40% worden teruggedrongen. Mijn fractie vraagt zich af of hier een stimulerend beleid bij nieuwbouw- of renovatieprojecten niet meer op zijn plaats kan zijn dan de huidige kabinetsreactie op dit punt.

Voorzitter. Ik rond af. Wij wachten de reacties van de bewindslieden met spanning af, maar staan in principe positief tegenover deze wet.

Bron: ongecorrigeerd stenogram