Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Voorzitter. De ChristenUnie waardeert het dat maatschappelijke verantwoord ondernemen zo veel aandacht krijgt. Er zijn de laatste jaren veel vorderingen gemaakt. Bedrijven worden aangespoord om de gehele productieketen te houden aan de ILO-normen. Nog mooier is het, wanneer bedrijven zelf de voordelen van MVO gaan inzien. Dat zien wij steeds vaker gebeuren. Naast de constatering dat er meer is dan een winstoogmerk, kunnen wij concluderen dat het ondernemersbelang en MVO prima samengaan. Ondernemers zien in dat Nederland concurrentiekracht uit MVO kan halen. Het is daarom goed dat de kamers van koophandel hiermee rekening houden en bedrijven op dit punt voorlichten. MVO is niet iets wat een bedrijf erbij doet. Vrijwillig mag niet vrijblijvend zijn. Wij mogen dan ook niet wegkijken wanneer bedrijven de relevantie van MVO nog niet hebben ingezien en het met de verantwoordelijkheid in de productieketen niet al te nauw nemen. Het toevoegen van MVO aan de "corporate governance code" is een belangrijke stap. Dit brengt mij bij de uitvoering van mijn motie, die de Kamer in november 2008 heeft aangenomen. In deze motie wordt de regering verzocht eventuele overheidssteun stop te zetten wanneer blijkt dat er in de productieketen van bedrijven fundamentele arbeidsrechten worden geschonden.

            Het gaat om transparantie en traceerbaarheid, maar ook om aansprakelijkheid. Enkele weken geleden heb ik met mijn fractiegenoot Voordewind en met mijn collega Gesthuizen van de SP-fractie vragen gesteld over de schending van arbeidsrechten in Azië door Lidl en Aldi. Hoe gaat het kabinet met de motie aan de slag? Hoe bereiken wij goede transparantie en traceerbaarheid van de schending van arbeidsrechten in de keten, inclusief uitbuiting, kinderarbeid en onderbeloning? Hoe wil het kabinet bevorderen dat bedrijven in de keten waarin mensenrechten worden geschonden met een tijdgebonden plan van aanpak komen?

            Het zijn niet alleen bedrijven die maatschappelijk verantwoord moeten handelen. Het klinkt misschien heel logisch dat de overheid maatschappelijk verantwoord zou moeten besturen. Dat is toch een kerntaak van de overheid? Toch is het principe van duurzaam inkopen, bijvoorbeeld, nog maar een paar jaar geleden ingevoerd. Een mooie lokale ontwikkeling is de benoeming van de eerste Nederlandse fair trade gemeenten Goes en Groningen. De keuze van de Nederlandse overheid om de Royal Bank of Scotland als huisbankier aan te stellen wordt door de ChristenUnie ook langs de MVO-meetlat gelegd. Vorige week hebben mijn fractiegenoten Cramer en Wiegman hierover schriftelijke vragen gesteld. Helaas blijken duurzaamheidsbeleid en MVO-criteria geen rol te hebben gespeeld in de keuze voor de huisbankier. De gekozen bank lijkt het niet nauw te nemen met klimaatnormen. De ChristenUnie hecht grote waarde aan maatschappelijk verantwoord bankieren en beleggen. Heeft de staatssecretaris een rol gespeeld bij de keuze voor een bank? Hoe wil hij zich bemoeien met het meewegen van MVO in keuzes binnen de overheid en binnen het kabinet? Met andere woorden, heeft de staatssecretaris de regie met betrekking tot het MVO-beleid binnen het kabinet?

Mevrouw Gesthuizen (SP): U houdt namens de ChristenUnie een betoog waarmee u aan de ene kant duidelijk kritiek levert, maar aan de andere kant zegt u dat u blij bent met alles wat er gebeurt en u constateert dat er zo veel bedrijven zijn die MVO omarmen. Ik ben nu even heel kritisch: hoe komt u aan de informatie dat steeds meer bedrijven MVO omarmen? Blijkt dat uit een bepaald onderzoek, is het gebleken uit cijfers die aan de Kamer zijn toegestuurd? Ik heb het niet kunnen constateren. Als het uw eigen waarneming is, moet ik u op uw woord geloven. Ik heb dit deel van uw betoog echter niet met cijfers onderbouwd gezien.

De heer Vendrik (GroenLinks): Dit moeten wij deze arme staatssecretaris niet aandoen. De minister van Financiën gaat hierover en hem wordt al om uitleg gevraagd over de aanbestedingspraktijken. Volgens mij weten wij allemaal wat er is gebeurd. Er is niet duurzaam ingekocht; er is gewoon gekeken naar de prijs. RBS heeft de aanbesteding daarop gewonnen. Het is geen duurzame bank en of het een stabiele bank is, moet nog blijken. Dan kan er dus maar één conclusie zijn, namelijk dat wij het kabinet vragen, deze aanbesteding terug te draaien en opnieuw te doen. Is de ChristenUnie dat met GroenLinks eens?

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Ik ben in afwachting van de beantwoording van de vragen. Daarna zullen wij ons beraden over de vraag wat onze volgende stap is. In antwoord op de vraag van mevrouw Gesthuizen zeg ik dat ik mag aangeven dat er sprake van is dat wij op de goede weg zijn wat de bedrijven betreft. Wij zijn er nog lang niet, maar wij zijn op de goede weg. Ik heb er vandaag echt voor gekozen om niet met een heel negatief verhaal te komen, maar bedrijven die positief bezig zijn, het hart onder de riem te steken.

De heer Vendrik (GroenLinks): Als je zo hoog van de toren blaast, weet je al wat de consequentie is. Ik denk dat het goed is dat vandaag aan de staatssecretaris mee te geven. Als er niet duurzaam is aanbesteed en ingekocht bij de keuze voor een nieuwe staatsbankier, de huisbankier van de minister van Financiën en al zijn collega's, moet de zaak gewoon worden teruggedraaid. Alweer een paar jaar geleden is er Kamerbreed een motie aangenomen over duurzaam inkopen. De minister van Financiën moet dan gewoon zijn huiswerk overdoen. Zullen wij die boodschap vandaag alvast meegeven aan het kabinet? Mag ik het zo formuleren, mevrouw Ortega?

De voorzitter: Laten wij ons aan deze spelregel houden: als u onderling interrupties pleegt, betekent dit dat u aan een Kamerlid een vraag stelt. Ik heb continu gewacht op het vraagteken, maar ik kwam het niet tegen, mijnheer Vendrik. Als u de staatssecretaris op dat terrein straks een aantal vragen wilt stellen, is dat prima, maar dat moet niet gebeuren via onderlinge vragen.

            Het woord is aan mevrouw Gesthuizen voor het stellen van een aanvullende vraag.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Ik weet dat de ChristenUnie heel actief is op het gebied van het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Mevrouw Ortega zegt dat zij ook een positief verhaal wil vertellen en dat zij de bedrijven die het goed doen het hart onder riem wil steken. Dat vind ik op zichzelf genomen terecht, maar wij zitten hier natuurlijk niet alleen om dat positieve verhaal te laten horen. Daarom vind ik het kwalijk als mevrouw Ortega zegt dat wij op de goede weg zijn, terwijl ik nog niet heb kunnen constateren dat daarvan daadwerkelijk sprake is.

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Voor de SP is het nooit een feit dat wij op de goede weg zijn, maar ik vind wel dat wij op de goede weg zijn. Wij zijn heel kritisch, maar nu en dan kun je best wel eens een compliment uitdelen. Er zijn gewoon bedrijven die het goed doen. Waarom moeten wij bedrijven allerlei verplichtingen opleggen? Het kabinet is goed bezig met het MVO-beleid. Bedrijven zijn ook goed bezig. Laten wij hen even rust geven, zodat bedrijven zich verder kunnen ontwikkelen en op een vrijwillige, maar niet vrijblijvende basis, actiever worden op het gebied van het MVO-beleid.

Mevrouw Gesthuizen (SP): Maar waaruit blijkt dat?

De voorzitter: U kent de spelregels op dit gebied: twee keer interrumperen en daarna is het over.

            Mevrouw Ortega vervolgt haar betoog.

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Ook al is er nog een flinke stap voorwaarts te maken in MVO-beleid bij producenten, dit ontslaat consumenten niet van hun maatschappelijke taak. Ook zij kunnen via hun uitgaven invloed uitoefenen op de situatie van mens en milieu. Consumenten moeten worden gestimuleerd om maatschappelijk verantwoord te consumeren. Zij moeten wel geïnformeerde keuzes kunnen maken. Zo'n keuze is onmogelijk te maken als je in de supermarkt door de bomen het bos niet meer ziet. Daarom hamert de ChristenUnie op duidelijkheid in informatie. Laat op dit punt de ketentransparantie gelden. Het gaat ook om het stimuleren van consumenten. Hoe wil de staatssecretaris consumenten stimuleren om bewuster hun inkopen te doen? Afgelopen jaar heeft het kabinet tijdens een aantal economische missies MVO aan de orde gesteld. De staatssecretaris is in januari op werkbezoek in India geweest. Wat zijn zijn ervaringen op het gebied van mensenrechten en arbeidsrechten in dat land? Heeft hij het bevorderen van de naleving van mensenrechten en de ILO-normen aan de orde gesteld? Stelt hij MVO-voorwaarden bij de besteding van de 10 mln. die beschikbaar zijn gesteld voor Nederlandse bedrijven die willen exporteren naar of investeren in India?

            De minister-president en minister Eurlings zijn op dit moment in Brazilië. Zij zullen president Lula da Silva ontmoeten en ondermeer over de millenniumontwikkelingsdoelen spreken. Ik ben heel benieuwd of zij in dat kader ook gaan praten over de fundamentele mensenrechten in Brazilië.

            MVO draait om profit, planet en people. Wij hebben het vaak over misstanden die mensen in het buitenland treffen, maar de ketenverantwoordelijkheid stopt niet bij de Nederlandse grens. Het kabinet wil inzetten op gezinsvriendelijk werkgeverschap. Bedrijven in Nederland behoren rekening te houden met de omgeving en goed na te denken over verantwoord personeelsbeleid. Zij kunnen tijd gunnen aan mensen die mantelzorg en vrijwilligerswerk verrichten. Ook dat is MVO. Hoe wil de staatssecretaris dit verder bevorderen?