Slot
Mijn laatste Bali-ervaringen staan pas laat op de website. Ik kon zaterdag niet mailen door technische werkzaamheden aan het netwerk.
Zaterdag was het slot van de conferentie zinderend en enerverend, wat met de nodige emoties gepaard ging. De voorzitter had wat procedurefouten gemaakt, tot grote woede van China en grote frustratie van Yvo de Boer, die emotioneel de zaal verliet. De Verenigde Staten weigerden aanvankelijk in te stemmen met de voorliggende compromistekst, wat keiharde en messcherpe reacties van andere landen opleverden, onder andere van Zuid-Afrika. Het bleef opvallend stil uit de hoek van Canada en Australie, waardoor de Verenigde Staten alleen kwamen te staan in een zaal die het ongenoegen over de Amerikaanse houding niet onder stoelen of banken stak. De Verenigde Staten stemden uiteindelijk in wat ze een daverend applaus opleverde. Een 'verloren zoon' werd binnengehaald. De Bali-roadmap ligt er nu. Om in termen van de gelijkenis te blijven: de EU moet er voor waken geen mopperende oudste zoon te worden, maar blijvend leiderschap tonen met vergaande inzetten in de onderhandelingen die nu verder gaan volgen.
De vlucht naar huis verliep voorspoedig. Het verschil in temperatuur was bij aankomst ruim 30 graden! Ik heb het gisteren de hele dag koud gehad. Vandaag lees ik met intersse de kranten, waar geregeld over een mislukte Bali top wordt gesproken, omdat er geen co2 reductiedoelstellingen in de tekst staan. Journalisten hebben blijkbaar een wezenlijke voetnoot en verwijzing over het hoofd gezien en hebben de afspraken over het tegengaan van ontbossing, het adaptatiefonds en de beschikbaarstelling van technologie aan arme landen maar gelaten voor wat ze zijn. Jammer! Het ging in Bali over zoveel meer dan co2 reductie. Ik verheug me op de commissievergadering morgen waarin we zullen terugblikken op de Bali-top. Ingrediënten van mijn inbreng zijn in ieder geval complimenten voor de geweldige ambtelijke inzet en de manier waarop de EU de onderhandelingen heeft gevoerd. Dit is EU-samenwerking op z'n best.

Vrijdag
Zo dadelijk vertrek ik naar het conventiecentrum om me op de hoogte te laten brengen van hoe het met de onderhandelingen staat. Voor zover dat mogelijk is, want een eenvoudig Kamerlid uit Nederland komt natuurlijk niet achter de gesloten deuren waar de wereldtop vergadert en onderhandelt. Het wordt spannend. Al Gore mag gisteren misschien een aardige suggestie hebben gedaan, maar het is de vraag of andere landen daar ook wat in zien. De VS in een voetnoot (om het maar eenvoudig te zeggen) leidt er misschien toe dat andere landen zich ook niet volledig aan de tekst wil conformeren. En wat houd je dan over? Een scherpe tekst maar weinig draagvlak? Moeten we de tekst dan toch maar afzwakken zodat alle handtekeningen eronder komen? Omdat ik niet heel direct 'mijn invloed kan laten gelden' in het hart van de besluitvorming en de side events ten einde lopen pak ik ook graag andere activiteiten op. Verschillende NGO’s (Niet-Gouvermentele Organisaties) hebben onze Kamerdelegatie uitgenodigd voor een werkbezoek. Gisteren hebben we de mangrove bossen opgezocht, vandaag de koraalriffen. Nadat we eerst zelf enkele mangrove bomen hebben geplant (met beide benen tot de knieën in de blubber) zijn we met een boot, waarin een gedeelte glasbodem, naar de koraalriffen geweest. Prachtig om te zien, maar vooral ook goed om te horen dat de lokale bevolking bezig is nieuwe riffen aan te planten én te beschermen, na jaren van vernietiging. (Zoals het gooien van bommetjes in het water, waardoor de vis vanzelf -dood- boven komt drijven. Dat vereenvoudigt het vangen...) Ik zal eerlijk bekennen dat ik met kleren en al in het water ben gesprongen om met duikbril de riffen beter te kunnen bekijken. Dat kon met de kleren die ik aan had, zal ik ter geruststelling melden. Vanmiddag zijn we weer bijgepraat door de minister en een ambtelijke delegatie over de lopende onderhandelingen. Hierna heb ik een side event bezocht over ethiek en klimaatbeleid. Al Gore sprak gisteren over moraal, maar het zou wel goed zijn om de ethische principes van klimaatbeleid nader te omschrijven. Wat betekent het in juridische zin? Waar hebben mensen al dan niet recht op? Wat betekent dat praktisch voor vast te stellen beleid? Een onderwerp waar ik straks in Nederland graag mee verder ga...

Donderdag
Het eind van de deze vierde dag komt in zicht. Een dag die ik begonnen ben in het zwembad en aan het strand; ik zal het maar eerlijk zeggen. Dat was overigens wel van 7-8 uur! Daarna ben ik naar het conferentiecentrum gegaan en heb ik weer verschillende deelsessies bijgewoond, onder andere over het beschikbaar stellen van technologie aan ontwikkelingslanden. Verder ben ik ook geregeld in het EU-paviljoen te vinden. Het is geweldig boeiend om te zien hoe en wat onze EU partners presenteren. Polen is bijvoorbeeld ook druk bezig met het bossenbeleid in combinatie met CO2 reductie. Aan het eind van de middag zijn we als Kamerdelegatie mee geweest met de vogelbescherming naar de mangrovebossen aan de kust. Prachtige vogels gezien, varanen schoten voor ons langs en het gebied krioelde van de krabbetjes. Dit type bos is van groot belang als natuurlijke kustbescherming. De aanleg is van belang, maar bovenal het beheer ervan. Met dit soort projecten is één op één contact cruciaal. Afspraken over ontbossing zijn van belang tijdens deze klimaatconferentie. De grote uitdaging is wel hoe deze afspraken op hoog niveau uiteindelijk een duurzame plek krijgen dicht bij de mensen. Dat vraagt om een aanpak die te overzien is en handhaafbaar. In de zaal waar Al Gore aan het begin van de avond sprak was geen plek meer. Zodoende heb ik de toespraak gevolgd via een groot tv scherm, met een groepje mensen met verschillende nationaliteiten dat steeds groter werd. Ik bewonder Gore om zijn sprekersgaven. Zijn boodschap was krachtig richting zijn eigen land. Hij sprak over de 'inconvenient truth' dat de VS mogelijk vergaande afspraken in de weg zou staan. Dat leverde een daverend applaus op. Zijn nadruk op moraal en compassie kan ik delen. En toch blijf ik zeggen dat ik Al Gore niet nodig heb voor een morele boodschap. De Bijbel is voor mij de grootste inspirator en motivator om een goed rentmeester te zijn en gerechtigheid te zoeken in het eerlijk delen van alles wat ons door God is toevertrouwd...

Woensdag
Mijn 1e conferentiedag zit erop. Via een groot scherm heb ik de opening van de vergadering meegemaakt. De woorden van Ban ki Moon en de president van Indonesië waren indringend. De minuut stilte om de aanslag in Algerije te gedenken was indrukwekkend. Wat ook bijzonder is, is dat tijdens zo'n conferentie zoveel mensen met zoveel nationaliteiten in goede harmonie in gesprek zijn met elkaar. Natuurlijk zullen er achter de schermen geregeld scherpe woorden gewisseld worden, bijvoorbeeld om een VS over de streep te trekken. Over de VS gesproken: vandaag een side event gevolgd van de VS over biofuels. Boeiend om het Amerikaanse verhaal uit Amerikaanse mond te horen. De VS wil liever zelfstandig van onderaf werken aan duurzaamheid. Als ik de presentaties mag geloven gebeurt er ook echt wat aan CO2-uitstoot, met name waar het gaan om het tegengaan van ontbossing. Kyoto vindt men te veel top down en weinig concreet. Hun inzet is vooral gericht op de mogelijkheden van technologie. Tijdens een rtg van de EU hebben we stilgestaan bij het emissie handelssysteem. Verder heb ik informeel gesproken met vertegenwoordigers van kerkelijke organisaties uit onder andere India, Zuid-Afrika, Canada en Zweden. Het klimaatdebat krijgt zoveel meerwaarde als er gewerkt wordt vanuit Bijbelse gerechtigheid, zingeving en moraal en ethiek. Vertegenwoordigers uit Papoea en Nieuw Guinea die betrokken zijn bij het tegengaan van ontbossing waren verbaasd dat een Nederlandse premier met ze wilde spreken. In hun eigen land worden ze niet geconsulteerd, terwijl ze ondertussen voor de enorme uitdaging staan hun eigen inwoners van de gevolgen van klimaatverandering op de hoogte te stellen.
Het was weer een boeiende dag met veel indrukken en nieuwe contacten. Het is de moeite waard om hier te zijn!!

Dinsdag
Nadat we zijn aangekomen in Bali frissen we ons even op en worden we in het hotel bijgepraat door de Nederlandse ambtelijke delegatie die er inmiddels al anderhalve week op heeft zitten. De technische onderhandelingen zijn zo goed als afgerond met allerlei conceptteksten als resultaat. Een belangrijk hoogtepunt is de overeenstemming over een 'klimaatadaptatiefonds'. Hierna worden we bijgepraat door de NGO's. Die melden blij te zijn met de positieve stemming op de conferentie. Ze vragen zich wel af hoe concreet de afspraken worden. Blijft het vooralsnog bij procesafspraken (roadmap) of worden er concrete doelen bijvoorbeeld ten aanzien van CO2 uitstoot gesteld? Uit de discussie blijkt dat procesafspraken ook heel concrete afspraken in zich kunnen hebben. Dinsdagavond waren we uitgenodigd voor een diner met de ambassadeur, waar uiteindelijk ook de ministers Cramer en Koenders aanschoven.
Wat staat me nu te wachten? Hopelijk eerst een goede nachtrust (met het geluid van de zee op de achtergrond). Morgen zullen we een gedeelte van het 'high level segment' bijwonen en een rtg met de EU-landen. Verder zal ik een side event over ontbossing in Brazilië bijwonen. Morgen zal ik door icco geïnformeerd worden over bijeenkomsten waar de rol van religie ook aan de orde komt. Ook de combinatie van Ontwikkelingssamenwerking en de Millenniumdoelstellingen hebben mijn belangstelling. Tijdens de conferentie worden de onderhandelingen sterk milieugestuurd. De rol en gevolgen voor de mensen in ontwikkelingslanden mogen niet uit het oog worden verloren.

Maandag
Vandaag is het de dag van ons vertrek. Op het station van Zwolle kom ik oud-wethouder Pot tegen. Hij verruilde recent het wethouderschap in Zwolle voor een functie in de Rooms-Katholieke kerk. Hij vertelde dat hij zondag voorbede had gedaan voor de klimaatconferentie. Het is goed zoiets te horen. Zouden meer mensen moeten doen!
In een KLM-lounge nemen we nu het programma door. De grote uitdaging voor ons is om tijdens deze conferentie de krachtige EU-inzet te versterken tijdens allerlei deelsessies. Naast heel veel gesprekken voeren en vergaderingen bijwonen hopen we nog iets te kunnen zien van de gevolgen van klimaatverandering; de gevolgen van ontbossing en de aantasting van koraalriffen.
Maar nu eerst de reis er naartoe!