André Rouvoet, fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, is er vast van overtuigd dat tolerantie en geestelijke vrijheid, waaronder de godsdienstvrijheid, noodzakelijk zijn om de Nederlandse samenleving kwalitatief op peil te houden. Het Kamerlid maakt zich zorgen over het gebrek aan respect in het debat over de opkomst van de islam in Nederland.

,,Tolerantie is heel wat anders dan onverschilligheid. Je moet aanvaarden dat anderen een heel andere opvatting over waarheid en waarden hebben en zich overeenkomstig gedragen. Je bent het ermee oneens en toch aanvaard je het. Tolerantie is niet goedkoop. De grens van de tolerantie wordt bepaald door de wet (strafwet en grondwet). Die wet biedt veel ruimte aan mensen zich cultureel en religieus te uiten en te gedragen zoals zij dat willen.''

De keerzijde van tolerantie is volgens Rouvoet dat er een basaal respect dient te zijn. ,,Daar schort het momenteel aan. Dan verwordt tolerantie tot een vrijbrief om uit te halen naar de ander. Columnisten die bewust de grenzen van het betamelijke overschrijden onder het mom van vrije meningsuiting.'' Rouvoet weegt zijn eigen analyse nog eens en concludeert ,,dat de pluriforme samenleving die tolerant wil zijn alleen dan toekomst heeft als de grondtoon er één is van wederzijds respect. Is dat respect er niet dan staan we bij elke onaangename opmerking bij de rechter.''

Hoe staat het met dat noodzakelijk respect in de Tweede Kamer?
Rouvoet brengt in herinnering hoe enkele jaren geleden de RPF-fractie telkens reageerde op schendingen van de eerbaarheid in de publieke ruimte of godslasterlijke columns. ,,Op een gegeven moment hebben wij zelf een notitie geschreven De kwaliteit van de publieke ruimte en aan toenmalig minister van Justitie Winnie Sorgdrager aangeboden. Zo probeerden we een fundamenteler debat los te krijgen. Destijds ging het over 'christenhonden' en beledigende teksten over Jezus zelf. Zoiets raakt je heel diep, want Hij is wel mijn Redder. Wij werden toen meewarig aangekeken. Nu het over de islam gaat, leidt elk voorval steevast tot emoties en de roep om verboden. Die verharding in het klimaat heeft ermee te maken dat de islam wezensvreemd is aan het Verlichtingsdenken. Vooral de liberalen van de VVD en de LPF zijn erop gebrand direct te reageren. Zodra de islam in beeld komt, wordt de toon scherp en is het blijkbaar moeilijk te aanvaarden dat grondrechten voor iedereen zijn bedoeld.''

Hoe beoordeelt u de reactie van minister Verdonk die een islamitisch boek wilde verbieden?

,,Ik zie dat als een uiting van politiek correct willen zijn. Het bleek een overhaaste reactie die ze moest terugnemen. Ik was blij dat haar collega Donner (Justitie) de zaak rond de El Tawheed-moskee in proportie zette. Als grondrechten in geding zijn, is het spannend en moet je zorgvuldig opereren. De rechter moet beoordelen of een uitlating of handeling niet door de beugel kan. Ik ben er pertinent op tegen dat politici voor boekverboden pleiten. Als Tweede Kamer zijn we niet bevoegd tot het vellen van een oordeel en het opleggen van sancties, ministers trouwens ook niet. Daar hebben we de rechter voor.''

Notitie

Rouvoet is ermee ,,ingenomen'' dat minister De Graaf (Bestuurlijke Vernieuwing) in zijn notitie over botsende grondrechten in een pluriforme samenleving niet kiest voor de lijn van zijn partijgenoot Dittrich. Die wilde eind 2001 per motie artikel 1 van de grondwet - het antidiscriminatieartikel - een groter gewicht toekennen dan godsdienstvrijheid en vrijheid van meningsuiting. ,,Gezien zijn toelichting vond ik dat een gevaarlijke motie'', zegt Rouvoet. ,,Ik ben gerustgesteld dat minister De Graaf op mijn vraag bevestigde geen rangorde te willen aanbrengen tussen de verschillende grondrechten. Dat is een goed uitgangspunt voor een debat dat nodig is omdat het spanningsveld de laatste jaren natuurlijk merkbaar is. Dan denk ik niet alleen aan de rechtszaken tegen El Moumni en Van Dijke.''

Tegen mensen als Paul Cliteur en Mat Herben, die vinden dat godsdienstvrijheid wel uit de grondwet geschrapt kan worden omdat dat recht valt onder vrije meningsuiting, brengt Rouvoet VN-verdragen in stelling. ,,In het VN-BUPO-verdrag (burger- en politieke rechten) wordt godsdienstvrijheid als het omvattende recht beschouwd waaronder het recht van vrije mening en vergadering valt.''

Wat vindt u van de stelling dat kerkbouw anno 2004 moskeebouw is, zoals uw collega Dijsselbloem (PvdA) opmerkte?

,,Het brengt moeite mee als kerken dicht gaan en moskeeën verrijzen. Telkens als ik daarmee geconfronteerd word, deze week nog toen ik in Gorinchem was, blijft dat vervreemdend op me werken. Toch is dat een onderdeel van de godsdienstvrijheid zoals we die in ons land kennen. Ik voel als christen die moeite, maar het grootste probleem is dat de kerken zijn leeggelopen. Ik verzet me tegen de gedachte dat die vijf tot zeven procent moslims in Nederland een probleem op zich vormen. Ik wil over de islam niet laconiek of nonchalant doen, want de komst van zoveel moslims stelt ons voor heel specifieke vragen.''

Bij de presentatie van het boekje Dienstbare overheid, november 2002, noemde u het voor de ChristenUnie een 'uitdaging' de geestelijke vrijheid opnieuw te doordenken. Hoe bedoelt u dat?

,,De lijn van de geestelijke vrijheid en godsdienstvrijheid van GPV en RPF én ChristenUnie blijft recht overeind staan. Daarin zit ook een wezenlijk verschil met de SGP dat de godsdienstvrijheid beperkt tot gewetensvrijheid.''

Rouvoet maakt terzijde melding van zijn ,,observatie'' dat zowel zijn collega Kees van der Staaij als Europarlementariër Bas Belder, beiden behorend tot de SGP, de laatste tijd ,,verrassend onbekommerd'' opkomen voor mensenrechten, ongeacht hun religie. ,,Bij alle verschil dat er is, over de interpretatie van artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis, duid ik het positief als de SGP hiermee wil aangeven aan anderen geen grondrechten te ontzeggen die men voor zichzelf wel wil.''

Doordenken

Het opnieuw doordenken van de geestelijke vrijheid is nodig, meent Rouvoet, omdat de islam eigensoortige vragen stelt aan de samenleving.

Zoals?

,,Toen we in de Tweede Kamer, halverwege de jaren negentig van de vorige eeuw, spraken over de Wet Openbare Manifestaties ging het over het luiden van kerkklokken. Nu zou het gaan over de hoogte van de minaret, de oproep tot gebed en over de vraag of de moskee niet te protserig is qua architectuur. Dat zijn nieuwe vragen die we vanuit hetzelfde vertrekpunt van de geestelijke vrijheid willen benaderen. De overheid moet voor iedereen in gelijke mate de godsdienstvrijheid waarborgen.''

Hoe reageert u in dat verband op het verwijt van oud-Onderwijsminister Van Kemenade. Hij verwijt christenen wel 'erg stil te zijn' nu het kabinet feitelijk het stichten van islamitische scholen wil bemoeilijken. Is dat niet winkelen in grondrechten?

,,Van Kemenade is voorbarig. Wij hebben over artikel 23 van de grondwet nooit mistig gedaan. De vrijheid van onderwijs geldt voor iedereen. Als de regering straks met voorstellen komt die tegen de geest van dat artikel ingaan, zullen wij de vrijheid van onderwijs voor rooms-katholieken, evangelischen, gereformeerden en moslims blijven verdedigen. Je mag inderdaad niet selectief met dat grondrecht omgaan. Wij zullen niet marchanderen met de onderwijsvrijheid. Laat ik het zo zeggen: wij zullen Van Kemenade niet teleurstellen.''

In de vorige maand uitgebrachte integratienotitie van de fractie Kiezen voor Nederland noemt u de islam als niet-christelijke religie wezensvreemd aan de joods-christelijke traditie waaruit de Europese cultuur is voortgekomen. Kunt u dat toelichten?

,,De huidige situatie waarin in Europa veel moslims wonen is betrekkelijk nieuw. De opkomst van de islam in Nederland vormt een nieuw element voor ons strafrechtsysteem, dat dateert van begin 19e eeuw. Neem het begrip 'eer' in de moslimcultuur. Dat is een houding die wij zijn kwijtgeraakt. Bij de moslims speelt dat volop, denk aan familie-eer, eerwraak en ook het gekrenkte eergevoel van Murat D.. De Nederlandse strafwet heeft daarop nog geen antwoord. Neem vrouwenbesnijdenis, dat mag niet volgens de wet. Maar hoe kom je erachter als het toch gebeurt én hoe kun je het voorkomen? Wil je dat de schoolarts gericht Somalische meisjes gaat controleren? Dat gaat toch niet zo maar.''

Dus?

,,De problemen en spanningsvelden zijn er. We moeten opnieuw bezien hoe we de gelijke behandeling van grondrechten voortzetten óók als er culturele en religieuze verschillen zijn die het heel complex maken. Alleen als er heel zwaarwegende belangen in het geding zijn kun, je de grondrechten inperken.''

door onze redacteur Piet H. de Jong

Bron: Nederlands Dagblad