Na andermaal een Tweede-Kamerzetel verloren te hebben, moet de ChristenUnie deze maand aan de bak voor de Provinciale-Statenverkiezingen. Massaal trekt de eens zo trouwe achterban naar het CDA, in de hoop in het centrum van de macht een verschil te maken. Want de standpunten van CU en SGP mogen dan bijbels-principieel zijn, is hun feitelijke invloed op het kabinetsbeleid niet marginaal?

Door Wiebe Fraanje

Een aantal voormalige ChristenUnie-stemmers stemden in januari op een andere partij omdat ze het gedoe rond de kandidatenlijst van hun partij spuugzat waren. Maar voor velen speelde toch vooral een andere overweging: is het niet zinvoller om Balkenende aan de macht te helpen, dan een principiële stem uit te brengen op een splinterpartij die toch geen wezenlijke invloed heeft in het parlement?

Het overgrote deel van de 35.000 stemmen die de ChristenUnie inleverde en de 13.000 stemmen die de SGP verloor, kwam bij het CDA terecht (dat dit het CDA géén extra zetel opleverde, en dat het de beide kleine christelijke partijen wél een restzetel kostte, die nu bij de VVD terecht kwam, konden deze strategische stemmers natuurlijk niet weten). Vorig jaar verloor de ChristenUnie al meer dan 40.000 stemmen. In vijf jaar tijd zijn de kleine christelijke partijen daardoor met drie zetels teruggelopen, van 8 naar 5. Voor de ChristenUnie leidde dit tot twee forse aderlatingen als het gaat om parlementaire ervaring in de fractie: vorig jaar moest Eimert van Middelkoop het veld ruimen, in januari moest Leen van Dijke bij gebrek aan mandaat de Kamer verlaten. Ten gunste van de nieuwe generatie, dat wel, maar de vraag of de schouders van Tineke Huizinga-Heringa breed genoeg zullen zijn om dit niet geringe verlies te compenseren, speelt bij menige ChristenUnie-verlater niet meer. Want hoe relevant zijn drie, vijf of zelfs acht zetels in de oppositiebanken? De vraag is gerechtvaardigd: wat heeft de ChristenUnie de afgelopen jaren nou feitelijk klaargespeeld in de Kamer?

,,Heel wat'', vindt CU-fractiewoordvoerder Nico Schipper. ,,In veel gevallen hebben de stemmen van de ChristenUnie een doorslaggevende rol gespeeld, omdat de verhoudingen in de Kamer vaak plusminus 75/75 waren''. Sinds 1994 zijn de meerderheden in de stemverhoudingen op het gebied van asiel-, milieu en sociaal beleid inderdaad steeds minimaal, waardoor de stemmen van de kleine oppositiepartijen plotseling van doorslaggevend belang blijken.

De 'onzichtbare' CU
De rol van de ChristenUnie in de Kamerdebatten is niet gering, al is de invloed niet altijd meetbaar. Gert Schutte destijds op onderwijsgebied, Dick Stellingwerf over milieu, verkeer en waterstaat - de christen-politici hadden de afgelopen jaren vaak een relevante en doorwrochte inbreng, en niet zelden slaagden ze er daardoor in gehoor en respect af te dwingen. Recentelijk André Rouvoet nog in het normen-en-waardendebat; iedereen heeft op tv kunnen zien dat hij ondanks zijn onwennigheid als kersverse fractievoorzitter de zinvolste bijdrage aan de discussie leverde. Een debat dat overigens door de ChristenUnie geagendeerd was. Tijdens de Kamerbespreking van het Strategisch Akkoord deed Kars Veling het voorstel om een normen-en-waardencommissie in het leven te roepen en om de kerken en het onderwijs daarbij te betrekken. Balkenende nam dit idee grif over.

Het was niet de eerste keer dat de ChristenUnie de koers van het CDA bepaalde. Lang voor de christen-democraten dit gat in de kiezersmarkt opvulden, zette de RPF het gezin weer op de kaart. Na de vernietigende verkiezingsnederlaag van 1994 sloeg het CDA een nieuwe weg in, geschoeid op de christelijk-sociale leest van de RPF. Doordat ChristenUnie en SGP steevast hamerden op de negatieve effecten van de opheffing van het bordeelverbod, stelde uiteindelijk ook Balkenende zijn visie bij. En het was de ChristenUnie die de christen-democraten terugfloot in het kader van inhoudelijk overheidstoezicht op godsdienstonderwijs.

Plannen als het opvangen van asielzoekers in de regio van herkomst, en de kilometerheffing in plaats van de motorrijtuigenbelasting, genieten inmiddels Kamerbreed draagvlak. Vaak vergeet men dat ideeën als deze uit de koker van de ChristenUnie komen.

Moties en amendementen
Naast deze 'onzichtbare' zaken, zijn er de amendementen en moties waarmee de ChristenUnie wetsvoorstellen heeft bijgestuurd. Vorig jaar weekte de fractie extra geld los voor de palliatieve zorg - de zogeheten Rouvoet-gelden. Dezelfde Rouvoet bedong een evaluatie van de abortuswet en hij ontlokte de minister-president de belofte de VBOK te betrekken bij die evaluatie. In de lange nasleep van de Srebrenica-affaire zorgde Van Middelkoop voor een versterking van de positie van het parlement bij de besluitvorming rond de uitzending van Nederlandse troepen. Op initiatief van o.m. Leen van Dijke kregen individuele werknemers werkweigeringsrecht op zondag. En in de totstandkoming van het kijkwijzersysteem voor films en televisieprogramma's heeft de CU haar bijbelse invloed duidelijk laten gelden.

Vorig jaar werd op initiatief van Rouvoet het verbod op discriminatie van gehandicapten verankerd in de Grondwet, en zorgde hij met de motie-Rouvoet voor het aanmerken van tot het christendom bekeerde moslim-asielzoekers als een risicogroep. Uit het RPF-tijdperk stammen onder meer de verbetering van de juridische positie van ex-WAO'ers die opnieuw arbeidsongeschikt raken (1996), een soepel beleid inzake de sollicitatieplicht voor alleenstaande bijstandsmoeders (1998), en de erkenning van private schuldhulpverlening (2000).

Eerste Kamer
Al met al een aardige palmares. Zonder het CDA-contingent zou geen van deze voorstellen door de Kamer gekomen zijn; zonder een CU-fractie zouden ze echter niet eens aan de orde geweest zijn. Bovendien is in het pre-paarse tijdperk gebleken dat een regerend CDA scherp in de gaten moet worden gehouden door christelijke oppositiefracties. Maar ook deze overweging kon niet verhinderen dat velen het CDA opteerden in januari. Bij de Provinciale-Statenverkiezingen zal blijken hoeveel spijtoptanten op hun schreden terugkeren. Er staat een senaatszetel op het spel.

Waar was André Rouvoet?
Eén van de concrete successen van de ChristenUnie, is de motie-Rouvoet. Die garandeert dat bekeerde asielzoekers uit strenge moslimlanden niet zomaar kunnen worden teruggestuurd, omdat ze mogelijk levensgevaar lopen. Maar toen kort voor de verkiezingen een christelijk Iraans gezin tóch werd uitgezet, profileerde Rouvoet zijn partij met het achterhoedegevecht rond het homohuwelijk.

De motie-Rouvoet...
Half 1999 wordt het uitgeprocedeerde Iraanse dissidentenechtpaar Mosavian teruggestuurd. Maar in Iran lopen ze levensgevaar: ze hebben zich bekeerd tot het christendom en dus wacht hen volgens de islamitische sharia de doodstraf. Staatssecretaris van Justitie Schmitz (PvdA) vindt dat deze bekeerde asielzoekers in hun thuisland dan maar moeten zwijgen over hun nieuwe geloof en de schijn moeten ophouden dat ze nog steeds moslim zijn... De christelijke Kamerfracties laten dit niet over hun kant gaan. In het najaar van 1999 dient André Rouvoet - samen met SGP'er Kees van der Staaij - een motie in. Tot het christendom bekeerde moslims moeten voortaan ook als risicogroep aangemerkt worden, zodat ze niet zonder kunnen worden teruggestuurd. Aanvankelijk vindt Schmitz dit idee niks, maar Rouvoet houdt voet bij stuk, bewijst zijn waarde als christen-politicus in het debat, en na wat heen en weer gesteggel over de formulering is motie 19737, nummer 546 een feit. In december 2000 steunt een ruime Kamermeerderheid (alleen de VVD is tegen) deze motie-Rouvoet.

... en het zwijgen
Vreemd dan, dat eind vorig jaar - nota bene op Kerstochtend - het Iraanse gezin Divsalar halsoverkop wordt uitgezet. Ze zijn christen geworden en durven daarom niet terug naar Iran. Uit angst weigeren ze na een tussenlanding in Syrië verder te vliegen, en het gezin brengt twee weken door in de transithal van de luchthaven. De Zandvoortse predikant Sjaak Verwijs maakt zich hard voor de familie: ,,Nadat ik de affaire-Divsalar aanhangig heb gemaakt bij de ChristenUnie, heeft Leen van Dijke het opgepikt. Hij heeft persoonlijk een beroep op de minister gedaan en zijn inzet is prima geweest. Dat mag best gezegd worden''. Van Dijke bedingt bij minister Nawijn de (tijdelijke) terugkeer van het gezin.

Fractiemedewerker Jacob Pot legt uit waarom de familie überhaupt uitgezet kon worden: ,,De uiteindelijke motie-Rouvoet voorziet niet in een absolute belemmering voor terugzending van bekeerde moslims - daar was destijds ook geen Kamermeerderheid voor te vinden. Het is nu hooguit een extra toets bij de afweging. De ene rechter houdt er ook meer rekening mee dan de andere." Dat is dus opgehelderd. Maar waarom heeft de ChristenUnie - in de op volle toeren draaiende verkiezingscampagne - deze zaak dan niet van de daken geschreeuwd? Waarom profileerde de partij zich vrijwel uitsluitend op geijkte onderwerpen als homohuwelijk, euthanasie en abortus, alsof christelijke politiek niet méér behelst? Campagneleider Nico Schipper: ,,De belangrijke media zochten tijdens de campagne naar beeldbevestigende thema's, die geijkte christelijke thema's dus. De media zijn selectief omgesprongen met wat wij naar buiten hebben gebracht. Aandacht voor onze ideeën over bijvoorbeeld ontwikkelingssamenwerking kregen we niet. Toen hebben we het voorstel van plaatsing van collectebussen in de stemlokalen maar gedaan. Dat werd wel opgepikt."

Bron: CV-Koers