Datum:           29 september 2015

De heer Slob (ChristenUnie):
Voorzitter. Door wat portefeuillewisselingen in mijn fractie maak ik vandaag mijn rentree op de infraportefeuille. Met een onderwerp als ProRail is die overgang eerlijk gezegd niet zo heel erg groot. Ik heb een notitie bij me die ik eind november 2010, toen ik woordvoerder was, heb uitgebracht. De titel is: Op weg naar één Rijksinfrabeheerder. Die notitie ging over ProRail. Samengevat: er werd en wordt keihard gewerkt door de mensen die voor ProRail werken. Sommigen doen dat al heel erg lang. Er gaat heel veel goed, maar er gaat ook een aantal dingen goed fout. Zo is de aansturing echt niet altijd even duidelijk. ProRail stond en staat in onze ogen wat te ver van het ministerie af. De complexiteit van ons spoornet, dat zeer intensief wordt benut, zorgt ook voor de nodige problemen. Onze conclusie indertijd kan ik vandaag gewoon herhalen: het moet doelmatiger, het moet klantgerichter en het moet transparanter. We hebben toen geen steun van de PVV gehad, maar er moest in die structuur toch iets veranderen. Er werd toen gezegd dat het langetermijnwerk was, maar inmiddels zijn wij vijf jaar verder en is er nagenoeg niets veranderd. Er is nog wel iets tussendoor gebeurd. De commissie-Kuiken heeft, mede op initiatief van de ChristenUnie en de VVD, er de vinger bij gelegd, maar ook dat is al weer een paar jaar geleden. Er is helaas veel kostbare tijd verloren gegaan.

Naast problemen met de aansturing zijn er ook problemen met de financiën. Die zijn de laatste tijd alleen maar groter geworden. Waarom? Sommige voorgangers van deze staatssecretaris hebben behoorlijk veel uitgegeven. Zij hebben ook wat zaken naar voren getrokken, waardoor er voor hun opvolgers wat minder geld beschikbaar was. Er zijn bezuinigingen geweest, een paar keer zelfs. Ook bij het kabinet-Rutte I — ik kijk even naar de PVV — is er bezuinigd. Dat heeft gevolgen gehad voor ProRail. Er zijn vervelende overschrijdingen, die blijven iedere keer maar terugkomen. Daardoor dreigt nu een behoorlijk groot tekort. Er zijn zelfs scenario's waaruit zou blijken dat er minder geld beschikbaar zou zijn dan wij eigenlijk zouden willen voor de regio, maar ook voor het Programma Hoogfrequent Spoor.

Ik constateer dat deze staatssecretaris in haar portefeuille een paar erfenissen heeft meegekregen van voorgangers die op zijn zachtst gezegd niet heel erg plezierig zijn. Zij heeft ze met haar volle verstand aangenomen — ik heb niet begrepen dat zij daar voorwaarden bij heeft gesteld — en daarom is zij nu volledig politiek verantwoordelijk, zeker gezien de tijd dat zij op dit dossier zit, of staat. Mijn fractie twijfelt niet aan de inzet van deze staatssecretaris. Ik heb het op afstand gevolgd. Ook onze voormalige woordvoerder, die nu ook in de Kamerbankjes zit, heeft het van zeer dichtbij meegemaakt. Zij heeft er volgens mij hard aan gewerkt om de structurele problemen die zij heeft meegekregen aan te pakken.

We kunnen wel constateren dat er tot nu toe onvoldoende resultaat is geboekt en dat het echt tijd wordt om er een tandje bij te doen. Wat moet er gebeuren? Allereerst moet er grotere openheid komen over wat er gaande is. Dat jojoën met rapporten zoals dat de afgelopen week heeft plaatsgevonden moeten we op deze manier niet hebben. Ik moest mij nota bene vanochtend als Kamerlid via de Telegraafsite voorbereiden op dit debat! Mijn advies aan de staatssecretaris is: informeer de Kamer tijdig en doe dat ook als er tekorten dreigen op cruciale onderwerpen. Utrecht is natuurlijk zo'n voorbeeld waarvan we allemaal weten hoe dat is ontstaan. Informeer de Kamer tijdig, dan kunnen wij dat met elkaar onder ogen zien en bekijken wat er kan gebeuren.

Verder zou mijn fractie toch ook enige reflectie van de staatssecretaris willen hebben op haar eigen rol, met name op de wijze waarop het aandeelhouderschap is ingevuld. Ik zou haar daar graag over willen horen. Ik zou van haar kant ook willen horen hoe zij de aansturing van het ministerie van ProRail ziet. We weten dat het eigenlijk breder ligt, als we kijken naar de evaluaties van het toezicht op de zbo's, maar hoe ziet zij de aansturing vanuit het ministerie? Is zij van plan om datgene te doen wat haar voorgangers hebben laten liggen en zij tot nu toe ook nog niet heeft gedaan: erop ingrijpen?

Ik zou graag iets willen weten over de zorgen die er zijn over het gebrek aan investeringsruimte vanwege de overschrijdingen en de tekorten. Berusten die op waarheid? Wat ons betreft zou het niet goed zijn als die tekorten zouden worden afgewenteld op de regio of als er danig gesneden zou gaan worden in het Programma Hoogfrequent Spoor. Graag duidelijkheid van de staatssecretaris.

Afsluitend. Er is gedoe, veel gedoe. In zekere zin is er niet veel nieuws onder de zon, want dit hebben we de afgelopen jaren vaker meegemaakt, ook met voorgangers van deze staatssecretaris. Ik zou van haar in dit debat graag willen horen wat haar agenda is om de problemen de komende jaren echt een keer structureel aan te pakken.

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.