Wil je die flitsende auto uit dat reclamespotje, maar heb je niet genoeg geld? Geen probleem, betaal nu de helft en over twee jaar de rest. Verlang je naar een groter huis, maar heb je daar het inkomen nog niet voor? Neem een hogere hypotheek. Op wintersport als student? Daar kun je ook een studielening voor gebruiken. En de schulden betaal je later terug. Dit lijkt de handelswijze te zijn die veel Nederlanders zich eigen hebben gemaakt. Huishoudens in ons land hebben in verhouding tot hun inkomen de hoogste schulden van heel de Eurozone. In 2010 hadden we 2,5 keer meer schuld dan we met elkaar aan inkomsten verdienden. Nederland scoorde in dat opzicht nog slechter dan ‘probleemlanden’ Griekenland en Italië.

Dat is zorgelijk. Het speculeren op de toekomst, ervan uitgaan dat je zoveel geld zult gaan verdienen dat je je schulden in de hand kunt houden, is zeer riskant gebleken. We hebben de toekomst niet in eigen hand en veel mensen kunnen door onvoorziene omstandigheden uiteindelijk hun schuld niet binnen de betalingstermijn aflossen. In 2010 klopten dan ook tachtigduizend huishoudens aan bij de schuldhulpverlening.

Deze schulden veroorzaken grote problemen in huishoudens. Ze zijn in veel gevallen de oorzaak van armoede, stress en gezondheidsklachten en brengen kinderen vaak in een sociaal isolement. Bovendien heeft de schuldenberg ernstige gevolgen voor de economie. De huidige economische crisis is welbeschouwd een schuldencrisis. Niet alleen van staatsschulden, maar ook schulden van burgers en bedrijven.

Het is de hoogste tijd voor een mentaliteitsverandering. We moeten gaan beseffen dat ongeremd schulden maken, zeker in een tijd waarin niets meer zeker is, op den duur zijn tol gaat eisen. Dit geldt voor zowel schuldhebbers, als schuldeisers.

Hulpverlening

We hebben een samenleving nodig waarin mensen worden geprikkeld te voorkomen dat ze schulden maken, en zich niet laten misleiden door reclames. Maar ook een samenleving waarin bedrijven en kredietverstrekkers zorgvuldiger omgaan met het verstrekken van leningen. Daarom zou het goed zijn als er een systeem komt waarin de kredietaanvrager en de kredietverstrekker kunnen zien hoe kredietwaardig iemand is. Zo kunnen ze zien wat de langetermijneffecten zijn van het aangaan van een lening.

Als iemand in de schulden komt, is dat in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de schuldeiser en schuldhebber zelf. Zij moeten proberen dat zelf eerst op te lossen. Nu is het nog zo dat burgers bij problemen met met schulden bij de gemeente aankloppen voor schuldhulpverlening. Dit is merkwaardig, want zo draait de hele samenleving op voor de financiële problemen van mensen die gemakkelijk schulden zijn aangegaan. Begrijp me goed: mensen die buiten hun schuld in de problemen zijn gekomen en ‘schrijnende gevallen’, hebben recht op ondersteuning van de gemeente. Maar zouden mensen die schulden hadden kunnen voorkomen, niet eerst zelf moeten proberen hun schulden op te heffen?

Het verbod op particuliere schuldhulpverlening moet daarom opgeheven worden, zodat burgers die niet bij de gemeente terecht kunnen, hier geholpen worden. Deze hulpverlening moet wel gecontroleerd en gecertificeerd worden, om te voorkomen dat er hulpverleninginstanties komen die schuldhebbers gaan uitbuiten. De gemeentelijke schuldhulp wordt zo weer een vangnet voor mensen die buiten hun schuld om in de schulden zijn gekomen.

Preventie lost uiteraard niet de hele schuldenproblematiek op. Wat uiteindelijk nodig is, is een mentaliteitsverandering. Dat is de opdracht voor iedereen persoonlijk, van ouders aan kinderen en ons als gehele samenleving. Van de overheid mag dan verwacht worden dat regelgeving omtrent schuldhulpverlening en kredietverstrekking verbeterd en vereenvoudigd wordt. Dat zou een echte stap zijn in de richting van een gezonde economie.

Cynthia Ortega-Martijn
Tweede Kamerlid ChristenUnie