Datum:                        5 december 2012

De heer Voordewind (ChristenUnie):
Voorzitter. Een woord van welkom aan de nieuwe bewindslieden, hoewel we mevrouw Bussemaker hier uiteraard eerder hebben gezien. Dus eigenlijk een bijzonder woord van welkom aan de heer Dekker. Ik geef de bewindslieden maar mee, dat misschien de les van Rutte I is geweest dat we moeten voorkomen om allerlei vernieuwingen op onderwijsgebied in te zetten terwijl die zowel in de onderwijswereld als hier in de Kamer een heel klein draagvlak hebben. Alleen al het onderwijsveld wordt helemaal duizelig van de maatregelen die we hier nemen en die we vervolgens weer moeten intrekken als er een kabinet aan zit te komen. Ik behoef alleen maar het voorbeeld van het leenstelsel te noemen. Waar we de discussie over de langstudeerdersboete hebben gehad, krijgen we die waarschijnlijk ook weer over het leenstel, waar geen meerderheid in de Eerste Kamer voor is. Dus ik zou de bewindslieden veel wijsheid willen toewensen en hoop dat ze vooral zullen zoeken naar ruime meerderheden in de Kamer zodat het onderwijsveld de komende jaren weet waar het aan toe is in plaats van dat steeds maatregelen worden ingevoerd die vervolgens weer moeten worden ingetrokken.

Voor de ChristenUnie is de vrijheid van onderwijs een zeer belangrijk fundament onder ons onderwijsbestel.

Het geeft ouders de ruimte om een school te kiezen die bij hun opvoeding en overtuiging past. Het geeft leraren, leerlingen en ouders de ruimte om invulling te geven aan de bijzondere grondslag van een school. Bijzonder onderwijs draagt bij aan de pluriformiteit van de samenleving. Het bijzonder onderwijs vormt nog steeds de meerderheid van de scholen in Nederland. Ik ben dan ook benieuwd naar de visie van deze minister en de staatssecretaris op de vrijheid van onderwijs. De ChristenUnie maakt zich grote zorgen over die vrijheid van onderwijs, die is gebaseerd op artikel 23 van de Grondwet. We zien dat de vrijheid van personeelsbeleid van scholen mogelijk wordt aangetast. We zien dat vergoedingen van de leerlingen op de helling komen te staan. De staatssecretaris heeft de desbetreffende vragen van de Partij van de Arbeid net beantwoord. Hij zegt openingen te zoeken om de wet op dat punt te veranderen. Het gaat om relatief kleine bedragen bij individuele gemeenten. Vanwaar toch de aantasting van dit artikel in de Grondwet? Geef ouders toch de mogelijkheid om te opteren voor de school van hun keuze. Daarbij neem ik in ogenschouw dat van de ouders wordt verwacht dat zij een ruime bijdrage in de bekostiging leveren. Graag hoor ik hierop een reactie van de staatssecretaris. Ik noem ook de prestatiebekostiging in het onderwijs en het verplichten van maatschappelijke vorming: schieten wij niet te ver door met het inperken van het bijzonder onderwijs? Graag hoor ik hierop een reactie van beide bewindslieden.

Er is al veel gezegd over het rapport over Amarantis. Daar komen wij nog uitgebreid over te spreken. Dit rapport heeft in ieder geval een rode draad: het toezicht en de checks and balances zijn op dit moment niet goed geregeld. Als schoolbesturen tekortschieten, moet er een sterke raad van toezicht zijn, een medezeggenschapsraad en een inspectie. Autonome schoolbesturen moeten zich bovendien blijvend verantwoorden, vooral tegenover de mensen op de werkvloer. Daar gaat het om. Zij moeten zich verantwoorden tegenover ouders en leerlingen. Wij komen daar ongetwijfeld uitgebreider over te spreken.

De bewindslieden weten dat de ChristenUnie een amendement heeft ingediend over de werkloze leraren. Wij willen bekijken of het mogelijk is om in deze tijden van crisis juist de jonge werkloze leraren die net van de pabo afkomen op de een of andere manier tegemoet te komen. Ik denk hierbij met name aan de krimpgebieden. Wij willen hen niet werkloos thuis laten zitten. Dan kunnen zij hun capaciteiten behouden voor 2015; dan is er weer een grote behoefte aan leraren. We weten dat op dat moment veel mensen met pensioen gaan. Ik hoor graag een reactie van de staatssecretaris op dat amendement.

Dan ga ik in op de zorgleerlingen, een belangrijk en kwetsbaar punt. In de vorige regeerperiode heeft de ChristenUnie er gezamenlijk met de Partij van de Arbeid voor gestreden om de 300 miljoen voor het speciaal onderwijs, het passend onderwijs, eruit te krijgen. De Kunduzcoalitie heeft bewezen dat die 300 miljoen eraf konden. Toch sluipen er nu weer 50 miljoen in. Dit bedrag heeft betrekking op leerlingen met een achterstand in het voortgezet onderwijs. 50 miljoen! Het is ook een bezuiniging op het praktijkonderwijs. Ook de Partij van de Arbeid, nu in de regering, bezuinigt op de kinderen die juist een extra steuntje in de rug nodig hebben. Wij leveren natuurlijk niet alleen maar kritiek op dit punt. We zijn ook bereid om mee te denken over een vulling van dit gat, opdat de kwetsbare leerlingen die deze steun in de rug juist nodig hebben, niet worden geraakt. In tweede termijn zal ik zeggen welke dekkingsmogelijkheden er volgens mijn fractie zijn voor deze 50 miljoen.

Een ander probleem is het aantal thuiszitters. Nog steeds zitten veel zorgleerlingen thuis omdat er geen passende plek is. Leerlingen met autisme zijn hiervan een voorbeeld. Ook het speciaal onderwijs blijkt voor hen in sommige regio's geen optie te zijn. Wil de minister zo snel mogelijk aandringen op een oplossing voor deze situatie?

Onlangs werden we geconfronteerd met een groot maatschappelijk probleem: pesten. We zien waar dat toe kan leiden en hoe schokkend dat kan zijn. We weten dat een op de tien leerlingen wordt gepest en daaronder lijdt.

Ik vraag de staatssecretaris dan ook of hij in de lerarenopleidingen veel aandacht wil schenken aan het verschijnsel pesten. Dit zou een belangrijk onderdeel moeten zijn van de opleiding. Ik roep iedere school op om met behulp van deskundigen na te gaan of zij op dit moment de goede aanpak hebben om dat te signaleren, daar adequaat op te reageren en het pesten te bestrijden. In samenwerking met D66 zullen wij nagaan hoe wij deskundigen naar de Kamer kunnen krijgen om daarover met hen het gesprek aan te gaan, samen met ouders en scholen.

De fractie van de ChristenUnie maakt zich grote zorgen over het tekort aan jonge vakmensen. De instroom in de bouwopleiding is bijvoorbeeld sterk afgenomen, in het mbo in twee jaar tijd van 10.000 naar 6.700 leerlingen en in het vmbo van 8.000 naar 6.000 leerlingen. De zeventien kenniscentra beroepsonderwijs en bedrijfsleven worden wegbezuinigd, en belangrijke taken staan op de tocht zoals de afstemming tussen het onderwijs en het bedrijfsleven en de ondersteuning van erkende leerbedrijven. De kwaliteit van de opleidingen in het mbo staat onder druk. Is dit het signaal van het kabinet in de richting van het bedrijfsleven en het onderwijs over die belangrijke vakmensen?

Tot slot nog het hoger onderwijs. De rekening voor de afschaffing van de basisbeurs, de invoering van een leenstelsel en het uitkleden van de ov-kaart komt vooral bij de studenten te liggen. Wij hebben al gesproken over de toegankelijkheid van het hbo en wo. Ik zie met angst en beven uit naar de inventarisatie die wij volgend voorjaar zullen ontvangen. Ook daar zal zich een probleem voordoen met de langjarige studies. Het zal ongetwijfeld leiden tot hogere leningen. Ik heb al in een interruptie gezegd dat dit mogelijk ook negatief zal uitwerken voor bètastudenten, waar dit kabinet toch juist ambities voor heeft, omdat zij worden opgezadeld met extra schulden. Een extra jaar kost zo'n €3.000. Ik zou dan ook graag zien dat het kabinet de leningen voor meerjarige masters in het laatste jaar omzet in een prestatiebeurs. De lening voor het extra masterjaar wordt kwijtgescholden als de student zijn of haar master haalt. Wordt het techniekpact van 2020 uit het regeerakkoord een dode letter of deelt de minister onze zorgen over de instroom in het techniekonderwijs?

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.