Nu vrouwen de morning-afterpil zonder recept kunnen krijgen bij de apotheek en drogist, blijkt de verkoop explosief te stijgen. Kamerlid Rouvoet (ChristenUnie) wil een politiek debat hierover. Mogen vrouwen de ‘noodpil’ als anti-conceptie achteraf gebruiken?

DEN HAAG - De maker van de enige morning-afterpil in Nederland, het farmaceutische bedrijf Apothecon, was stomverbaasd toen men ruim een jaar geleden het bericht kreeg dat drogisten hun noodpil – merknaam NorLevo – mochten gaan verkopen. Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) besloot dat NorLevo vanaf 2005 ook zonder recept verkrijgbaar moest zijn.

Reden voor de afweging van het College was dat Nederland tot dan toe erg terughoudend was met de verstrekking van de morning-afterpil vergeleken met andere Europese landen. Vrouwen moesten bovendien sneller over het middel kunnen beschikken. Deze pil behoort eigenlijk binnen twaalf uur na onbeschermde seks ingenomen te worden, en uiterlijk binnen drie dagen. „Door de tussenkomst van de dokter en de apotheker gaf dat problemen, zeker als er feestdagen tussen zaten”, zegt een woordvoerder van het College. De noodpil voldeed aan alle wetenschappelijke criteria van een middel dat veilig gebruikt kan worden zonder tussenkomst van een arts. Dus niets stond de nieuwe status meer in de weg.

De vrije verkoop in apotheken, drogisten en zelfs in sommige tankstations leverde monopolist Apothecon plots een forse omzetstijging op. De farmaceut zag de afzet van de noodpil vorig jaar met vijftig procent stijgen. Sommige politici reageerden geschokt. Het ministerie van Volksgezondheid is nu op verzoek van Tweede-Kamerlid Rouvoet (ChristenUnie) een onderzoek begonnen naar de oorzaak van de stijging. Dit moet inzicht geven in de vraag of het wenselijk is dat de morning-afterpil zo veel wordt verkocht. Tegelijkertijd verricht de fabrikant samen met de Rutgers Nisso Groep (kenniscentrum voor seksualiteit), een studie naar de achtergronden en beweegredenen van de gebruiksters.

Gert Wolf, product-manager van morningafter-pil NorLevo, heeft wel vermoedens. ,,Ik denk dat er vroeger veel vrouwen waren die de noodpil wilden slikken, maar de route naar de huisarts te omslachtig vonden. Schaamte kan daar ook een rol bij spelen. Misschien meer bij allochtone dan autochtone vrouwen. Nu is het heel makkelijk om even bij de drogist binnen te lopen. Als je niet herkend wilt worden, kan je dat ook in een andere gemeente doen.’’

De fabrikant gelooft niet dat de beschikbaarheid van de noodpil heeft geleid tot veel meer onveilige seks. Wolf vindt de suggestie dat vrouwen de noodpil ter vervanging van anticonceptie gebruiken „flauwekul”. Kamerlid Arib (PvdA) denkt dat wel „,Omdat vrouwen boven de 21 jaar de traditionele anticonceptiepil sinds 2004 niet meer vergoed krijgen, is het pilgebruik afgenomen. Het risico dat het mis gaat, is toegenomen”, zegt Arib. Ook directeur Bert van Herk van de Centra voor anticonceptie, seksualiteit en abortus (Casa) lijkt het „logisch” dat de gestegen populariteit van de morning-afterpil te maken heeft met het feit dat vrouwen nu voor de anticonceptiepil moeten betalen, maar noemt het vooralsnog „speculatie”.

De afzetstijging van de morning-afterpil, denkt product-manager Wolf van Apothecon, heeft vooral te maken met het feit dat de drempel voor vrouwen is verlaagd „om zekerheid af te kopen’’. Waar vrouwen vroeger aarzelden om naar de huisarts te gaan omdat hun seksuele contact vermoedelijk in een onvruchtbare periode was geweest, zouden ze nu voor de zekerheid gewoon even bij de drogist een pil inslaan. En wellicht kunnen Marokkaanse en Turkse vrouwen hun schroom nu ook eerder overwinnen. Wolf: „Bij sporadisch gebruik hoeft de prijs geen obstakel te zijn.” De morning-after-pil kost tussen de twaalf en vijftien euro.

Kamerlid Rouvoet van de ChristenUnie vraagt zich af of dit wel de bedoeling was, toen werd besloten het de noodpil in de vrije verkoop te brengen. Hij wil daar een politiek debat over. ,,De morning-afterpil is niet hetzelfde als een aspirientje’’, zegt hij. ,,Na een ongelukje is de kans aanwezig dat een nieuw leven aan het ontstaan is. Wij hebben liever dat mensen zorgvuldig zijn, in plaats van dat ze ongelukjes repareren.’’

Ook Kamerlid Koser Kaya (D66) vindt het niet goed als vrouwen de morning-afterpil gebruiken in plaats van anticonceptie. „Maar als de explosieve verkoop te maken heeft met vrouwen en jongeren die meer eigen initiatief nemen en mondiger worden, dan is het een positieve ontwikkeling. Dat zou je dan terug moeten zien in een daling van het aantal ongewenste zwangerschappen.”

Volgens de Stichting Anticonceptie Nederland is het te vroeg om vast te stellen of door de opmars van de morningafterpil het aantal ongeplande zwangerschappen is verminderd. De Stichting verwijst wel naar eerder onderzoek waaruit blijkt dat één zwangerschap wordt verhinderd op tachtig verkochte noodpillen.

Er bestaat nog geen onderzoek naar het mogelijke verband tussen het gebruik van de noodpil, de anticonceptie-pil, en het aantal abortussen. De Rutgers Nisso Groep zegt: „Een stijging is niet per definitie slecht.’’ Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen zegt dat het zeker niet ondenkbaar is dat de morning-afterpil weer uit de vrije verkoop zal gaan. „We moeten een goede balans vinden tussen de makkelijke verkrijgbaarheid en behoorlijk toezicht.” Dit zou bijvoorbeeld kunnen betekenen dat de noodpil zonder recept verkrijgbaar blijft, maar niet meer bij het tankstation of de drogist.

Sinds de traditionele anticonceptiepil in 2004 uit het standaardpakket werd gehaald, is 10 procent van de gebruikers er mee gestopt.

Het totaal aantal abortussen nam licht toe in 2004 (met 0,5 procent). In de categorie 20 tot 24-jarigen is het aantal afgebroken zwangerschappen duidelijk hoger dan het gemiddelde. In 2005 nam het aantal abortussen weer iets af (circa 3 procent).

In België, Denemarken, Finland, Frankrijk, Noorwegen, Portugal, Zweden, Zwitserland, Estland en Litouwen is (volgens cijfers uit 2004) de morning-afterpil zonder recept van de huisarts te verkrijgen.

Bron: NRC Handelsblad, Antoinette Reerink