Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Voorzitter. Ik wil mijn waardering uitspreken voor de minister, die het budgettair kader zorg serieus neemt en geen lijken in de kast wil achterlaten voor een opvolger. Maar vandaag is de spannende vraag natuurlijk wel waar wij de rekening neerleggen. De kaasschaaf zouden wij niet meer gebruiken, maar de botte bijl is ook niet passend. Ik heb grote moeite met de haast waarmee allerlei maatregelen nu worden voorgesteld en wij besluiten moeten nemen. Er is geen aandacht voor oorzaken van de overschrijdingen. Bij sommige maatregelen vraag ik mij af of goedkoop uiteindelijk niet duurkoop gaat betekenen. Vooral chronisch zieken en gehandicapten worden door veel maatregelen getroffen. Ik heb het gevoel dat ik onvoldoende tijd heb gehad om zelf voorstellen voor alternatieven uit te werken. Is dit niet een onderwerp dat thuishoort in het formatieproces en aan het volgende kabinet is?

Laat ik dieper ingaan op de onderwerpen waarmee ik grote moeite heb of waarover ik op z'n minst sterke vragen heb. Ik heb allereerst behoefte aan inzicht in oorzaken. Kijk bijvoorbeeld naar de ggz. Uit contacten met een organisatie als Eleos heb ik begrepen dat de minister uitgaat van een overschrijding in de ggz voor 2010, terwijl er nog geen halfjaar om is, er intussen in de Zorgverzekeringswet harde productieafspraken zijn gemaakt met verzekeraars en overschrijdingen niet worden betaald. Voor de AWBZ geeft het zorgkantoor aan dat er geen grote overschrijdingen in de ggz zijn te verwachten. Kortom: waar hebben wij het precies over? Ik wijs erop dat een vreemde situatie van ongelijkheid ontstaat: mensen in de ggz moeten een eigen bijdrage betalen voor de dbc’s, maar dat geldt niet in de somatische zorg.

Dan de kwetsbare mensen. De compensatieregeling eigen risico verloopt nog niet volmaakt. In plaats van verbeteren van de situatie en uitvoeren van de moties van de Kamer wordt er nu 50 mln. weggehaald. Een verhoging van de eigen bijdrage zou voor de ChristenUnie alleen acceptabel zijn als er een inkomensafhankelijk maximum is van het totaal aan eigen bijdragen, eventueel in de vorm van compensatie via belastingaftrek. Ook over pakketverkleining en maatregelen op het gebied van eigen bijdragen zeg ik: probeer groepen uit te zonderen. Denk aan het voorstel om loophulpmiddelen uit het pakket te schrappen. Een loophulpmiddel voor jonge mensen met ernstige loopproblemen is een totaal ander verhaal dan een doorsneerollator voor een doorsnee-oudere die een leven lang altijd zelf een fiets of een auto heeft kunnen aanschaffen.

Wat het pakket zelf betreft had ik meer verwacht op het gebied van preventie, bijvoorbeeld stoppen met roken en bestrijding van overgewicht. Het valt mij des te meer op omdat deze minister steeds heeft gezegd preventie hoog in het vaandel te hebben. Op meer terreinen had ik ook een vorm van stepped care verwacht, bijvoorbeeld op het gebied van voeding en diëtiek.

Het CVZ-advies over functiegerichte omschrijving van de hulpmiddelen gerelateerd aan stoornissen in de hoorfunctie wordt niet overgenomen door de regering in verband met het prijskaartje dat eraan hangt. Hoe serieus neem je dan nog CVZ-adviezen? Graag zou ik het tweede cochleair implantaat vergoed en toegevoegd willen zien aan het pakket. Het gaat om een heel kleine groep mensen. Dat de ingreep effectief is, ontkent niemand, ook het CVZ niet. De vergoeding wordt echter geblokkeerd met het argument dat het bewijs niet hard genoeg is. Maar wat moet er nu nog bewezen worden? De ChristenUnie vindt het ook niet verstandig om in de ketenzorg chronische ziekte huisartsen onder het eigen risico te brengen. Ik denk daarbij aan wat dit betekent op het gebied van ergotherapie in de ketenzorg dementie. Wij willen toch ook de substitutie van de tweede lijn in de eerste lijn. Verder heb ik de minister in de periode voor de verkiezingen horen zeggen dat huisartsenzorg niet onder het eigen risico moet vallen.

Wat betreft de maatregelen die ook de maatschappelijke opvang raken, herinner ik de minister graag aan de toezeggingen die de staatssecretaris indertijd heeft gedaan over de zogenaamde grensstrookmaatregelen. Houd die in de gaten. Ik heb van de Federatie Opvang begrepen dat zij nu al van gemeenten te horen krijgt dat gemeenten van de rijksoverheid geen compenserend inkomensbeleid mogen voeren. Het toekennen van bijzondere bijstand door gemeenten zodat burgers rijksheffingen kunnen betalen, zou daaronder vallen. Enkele gemeenten hebben aangekondigd dat zij daarom cliënten niet zullen compenseren voor de eigen bijdrage voor AWBZ-begeleiding. Hoe zit dit? Wat zal de minister doen om ervoor te zorgen dat cliënten die het niet kunnen betalen, toegang tot zorg houden? Over de manier waarop de eigen bijdragen AWBZ geïnd moeten worden, vraag ik de minister om het voorstel van de Federatie Opvang over te nemen. Dat lijkt mij vele malen eenvoudiger dan de optie die de minister voor ogen heeft.

Nieuwe mensen in de AWBZ die zorg nodig hebben en daarvoor premie hebben betaald, moeten erop aankunnen dat zij zorg krijgen. De ChristenUnie heeft grote moeite met de rigoureuze en abrupte maatregelen rondom het pgb. De eerste schrijnende voorbeelden zijn al bekend: een dochter die haar dementerende moeder niet in huis kan nemen en Thomashuizen die geen nieuwe mensen kunnen binnenlaten. Is het uiteindelijk ook niet een waterbedverhaal? Als mensen noodgedwongen overstappen op zorg in natura, waar zij juridisch gezien aanspraak op kunnen blijven maken, wordt de AWBZ gewoon duurder. Mij steekt ook dat al in januari van dit jaar aan de zorgkantoren is gemeld dat zij het toegestane maximum aan toekenningen van pgb's van 2,1 mld. hadden bereikt. De minister had zich dus al kunnen beraden op oplossingen. Voor 2011 zou er echt een reële vaststelling moeten komen van de uitgaven voor het pgb, die op een reële verwachting gestoeld is. De ChristenUnie bepleit ook al geruime tijd dat het pgb volwaardig en structureel wordt opgenomen in de AWBZ-financiering. Wij hebben onze mond vol over keuzevrijheid en ondernemerszin, maar die worden nu geweld aangedaan. Wie een budget wil, moet wachten of noodgedwongen overstappen op de veel duurdere zorg in natura.

Heeft de ChristenUnie dan geen alternatieve bezuinigingsvoorstellen? Helaas kan ik niet, gezien de korte tijd, even op een bierviltje heel prachtige berekeningen maken, maar ik geef het volgende aan de minister mee. Laat de minister alleen ingrijpen vanuit een langetermijnvisie op de zorg. Ontzie of compenseer kwetsbare mensen bij de maatregelen door bijvoorbeeld inkomensafhankelijke maatregelen of het uitzonderen van kwetsbare groepen bij bepaalde pakketmaatregelen. Kies voor meer doelmatigheid. Veel zorg is onnodig of inefficiënt. Wij kennen allemaal de verhalen over dubbele onderzoeken, slechte samenwerking, slechte doorverwijzing et cetera. De ChristenUnie kiest voor minder bureaucratie door vereenvoudiging in de uitvoering. Wat de ChristenUnie betreft gaan we na het verlagen van de inkomens van medisch specialisten nu ook echt over tot het verlagen van de topinkomens van bestuurders in de zorg.

Ten slotte willen wij graag een betere indicatiestelling. Ook daar valt veel meer te halen. Ga verder met het SER-advies over de toekomst van de AWBZ. Ga verder op dat spoor van scheiden van wonen en zorg en persoonsvolgende budgetten.

Mevrouw Smilde (CDA): Mevrouw Wiegman zegt dat zij heil ziet in het aanpakken van de administratieve lasten, financieel gezien. Zij pleit echter ook in veel opzichten voor eigen bijdragen. Een eigen bijdrage kent juist als akelig neveneffect dat er heel veel last van bureaucratie is. Hoe kan zij dan de administratieve lasten inboeken als een bezuinigingsmaatregel?

Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Dat is nu een beetje mijn probleem. Ik wil graag nadenken over alternatieven. Ik zie ook het probleem van de toename van de administratievelastendruk. Mijn belangrijkste boodschap is: hoe dan ook, linksom of rechtsom, ontzie de meest kwetsbare mensen.