Datum:           25 februari 2015

1.         Inleiding

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de Erfgoedwet. Het culturele erfgoed dat ons land rijk is, is voor deze leden waardevol. Door dit wetsvoorstel worden er voor het eerst verschillende facetten van cultureel erfgoed in één wet geïntegreerd. Er wordt vastgelegd  hoe met ons erfgoed moet worden omgegaan, wie welke verantwoordelijkheden daarbij heeft en hoe het toezicht daarop wordt uitgeoefend. Deze leden staan achter de ambitie om de uitvoering eenvoudiger en beter te maken. Daarnaast zijn deze leden er ook voorstander van dat de erfgoedcollecties die van nationaal belang zijn betere bescherming krijgen. Er moet voor worden gewaakt dat waardevolle collecties zomaar naar het buienland verdwijnen. Het Nederlands erfgoed dient toegankelijk te blijven, zeker wanneer er publieke middelen ingezet worden voor het behoud van het Nederlandse erfgoed. Daarvoor is, naast de inzet van professionals, de eigenaren en gebruikers van cultureel erfgoed en de vele vrijwilligers, ook een ondersteunende en beschermende rol van de overheid nodig. Deze leden hebben over het wetsvoorstel de volgende vragen.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen de regering te verduidelijken wat hun visie op erfgoed is als geheel? Wil de regering haar visie verduidelijken op de integrale onderlinge verbondenheid op verschillende erfgoeddisciplines? Waarom wordt deze onderlinge verbondenheid niet benoemd? In hoeverre is er oog voor samenhang tussen roerende, onroerende en immaterieel erfgoed of historisch groen?

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat de Erfgoedwet niet van toepassing is op de overzeese bijzondere gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba, waarom is dit niet het geval?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen zich af waarom waterschappen en andere publiekrechtelijke personen (als Universiteiten) buiten de wet zijn gehouden?

2.         Beheer van collecties

De leden van de ChristenUnie-fractie lezen in de MvT, dat in de wet bepalingen zijn opgenomen waarin dat de minister een verplichting heeft om cultuurgoederen of verzamelingen aan de rijkscollectie toe te voegen indien deze van bijzondere cultuurhistorische of wetenschappelijke betekenis zijn en als onvervangbaar en onmisbaar moeten worden beschouwd. En wanneer de eigenaar deze onbezwaard en om niet wenst over te dragen aan de Staat. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de eigenaar niet langer voor het beheer kan zorgdragen en de cultuurgoederen voor het cultuurbezit wel in Nederland behouden dienen te blijven. Kan nader worden uitgelegd hoe men verwacht dat deze verplichting in de praktijk zal uitwerken? Zijn de criteria voldoende duidelijk? Wie bepaalt uiteindelijk of erfgoed aan de criteria voldoet? Deze leden vragen zich af of de criteria niet te streng zijn opgesteld? Graag een reactie. Waarom moeten objecten én van bijzondere culturele of wetenschappelijke betekenis zijn én als onvervangbaar/onmisbaar worden beschouwd? Waarom zijn er geen criteria op basis van esthetiek en identiteit? Welke financiële consequenties zitten er aan deze verplichting?

3.         Aanwijzing als beschermd erfgoed

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen nadere uitleg waarom de Erfgoedwet geen volledige bescherming biedt aan immaterieel erfgoed, het cultuurlandschap, mobiel erfgoed en waardevolle interieurs (topensembles). Bestaat het gevaar dat deze beschermingscategorieën blijven liggen en daarmee verdwijnen? Kan er in het bijzonder ingegaan worden op het interieur van kerken? In hoeverre voelt de regering zich verantwoordelijk voor het behoud van bijzondere ensembles van de omgeving, gebouw, interieur en roerende voorwerpen? Waarom is hiervoor geen rechtsgevolg voor deze waarden in de wet opgenomen? Laat de praktijk niet dikwijls zien dat eigenaren (waaronder overheden) door onwetendheid waardevolle tot het pand behorende interieurstukken verwijderen en daarmee het erfgoed wordt aangetast? Waarom behoren alleen goederen die ‘aard- en nagelvast’ zijn tot een monument? Is het bijvoorbeeld niet merkwaardig dat in de Amsterdamse Joods-Portugese synagoge sommige kandelaars wel beschermd zijn en andere niet?

Deze leden merken op dat veel kerksluitingen helaas onvermijdelijk zijn, niet alleen in de steden maar ook op het platteland. Iedere sluiting is een groot verlies, niet alleen voor de kerkgemeenschap, de wijk of het dorp, maar ook voor het Nederlandse erfgoed. Kerken behoren immers tot de belangrijkste monumenten. Deze leden merken op dat Museum Catharijneconvent volgend jaar een publicatie zal laten verschijnen over de meest karakteristieke en bijzondere kerkinterieurs. Dit zal het belang van het kerkelijk erfgoed onderstrepen. Kan de regering toezeggen dat deze publicatie door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zal worden ondersteund?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen zich af op welke wijze zogenaamd ‘mobiel erfgoed’ nu beschermd is? Waarom is er niet voor gekozen om ‘mobiel erfgoed’ in de wet te beschermen?

De leden van de ChristenUnie fractie merken op dat het onwenselijk is als het Nederlandse erfgoed versnippert. Het is van belang dat collectes bij elkaar blijven en niet uit elkaar vallen. Kan de regering reageren op de problemen rond de collectie van het Tropenmuseum en het Wereldmuseum?

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat de regering aangeeft dat ‘in nauwe samenwerking met de private sector de zorgvuldige omgang met interieurs én interieurensembles te willen bevorderen via handreikingen, best practices en adviezen, zowel ten aanzien van waardering als van conservering en restauratie’. Kan er een stand van zaken worden gegeven van deze publiek private samenwerking?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen of de regering wil in te gaan op de geuite zorgen over gevolgen van de wet aangaande dorpsgezichten. Klopt het dat er geen nieuwe beschermde stadsgezichten bijkomen?

4.         Bescherming van erfgoed

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat binnen het veld zorgen zijn of de huidige bepalingen in de wet nu voldoende bescherming zullen bieden aan roerend en onroerend erfgoed? Deze leden vragen zich af hoe het zit met de ruimtelijke aspecten van de erfgoed? Zijn deze voldoende geborgd? Alle wettelijke bepalingen die betrekking hebben op de bescherming van cultureel erfgoed in de fysieke leefomgeving worden straks immers vastgelegd in de Omgevingswet. Deze leden wensen hierop graag een reactie.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen waarom er is voor gekozen om de onafhankelijke advisering door de Raad van Cultuur ten aanzien van individuele aanwijzing van monumenten cultuurgoederen te laten verdwijnen. De adviestaak van gemeente en provincie blijft behouden, maar is de regering het met deze leden eens dat onafhankelijk deskundigenadvies vervalt? Is de regering het met deze leden eens dat dit onwenselijk is? Is de regering niet bang dat met het verlies van onafhankelijke advisering waardevol erfgoed zal worden verkocht en verdwijnt naar het buitenland? Klopt het dat het nu mogelijk is dat een gemeente besluit om een waardevol kunstwerk te voorkopen, zonder dat de opbrengst per se terugvloeit in collectie? Zou de gemeente Amsterdam hypothetisch kunnen besluiten om een werk van Rembrandt te verkopen? Hoe kunnen we situaties voorkomen zoals in Gouda, waarbij een kunstwerk uit de collectie verkocht werd zonder dat de museumwereld op de hoogte was? Wat gebeurt er met de huidige richtlijnen hierover die door de sector zelf zijn opgesteld (LAMO)?

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen de regering te reageren op de opmerkingen van de erfgoedvereniging Heemschut dat er geen evenwicht zit in de lijst van cultuurgoederen verzamelingen. Is de regering het met hen eens dat de huidige lijst ad-hoc en aselect tot stand is gekomen? Niet in evenwicht is en niet representatief? Kan de regering toelichting op de lijst geven? Op welke wijze kunnen andere voorwerpen van nationaal belang worden toegevoegd aan het register beschermde cultuurgoederen en beschermde verzamelingen.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen waarom kunst die wel van regionaal of provinciaal belang is, maar niet van nationaal belang, niet binnen het beschermingsbereik van de Erfgoedwet valt? Deze leden menen dat dit met name van belang is omdat de regionale en lokale identiteit steeds meer van belang is. Op welke wijze regionaal en lokaal erfgoed wel wordt beschermd?

De leden van de ChristenUnie-fractie zijn benieuwd op welke wijze het Cultuur Mecanaat een rol kan spelen bij het beschermen van erfgoed?

Handhaving en toezicht

De leden van de ChristenUnie fractie vragen op welke wijze en handhaving op het gebied van monumentenzorg goed te kunnen borgen in de Erfgoedwet, indien de aangewezen verantwoordelijke partij die andere bestuurslagen niet ter verantwoording kan roepen? In het bijzonder wanneer gemeenten bezuinigen op toezicht en handhaving op het terrein van monumentenzorg? In hoeverre hebben provincies hun interbestuurlijke toezicht rol al opgepakt?

De leden van de ChristenUnie-fractie. Op welke manier wordt de wet gehandhaafd en toezicht geborgd? Zijn er wel voldoende middelen om lagere overheden en eigenaren op hun gedrag aan te spreken? Welke instrumenten zijn er om gemeenten op hun verantwoordelijkheden te wijzen?

Voor meer informatie: www.tweedekamer.nl.