Hoewel het van tijd tot tijd heftig was, ook in de afgelopen maanden, ben ik blij met de wijze waarop uiteindelijk de discussie is afgesloten. Dit is de stijl waarin we dat met elkaar mogen en moeten doen. Laten we elkaar in deze stijl vasthouden, elkaar steunen om het doel dat de ChristenUnie in haar politieke werk voorstaat. Dat doel staat omschreven in onze Unieverklaring, en het lijkt me een goed moment om daar nog een stukje uit te citeren:

‘Wij, leden van de ChristenUnie, hebben ons verenigd om vanuit ons christelijk geloof invloed uit te oefenen op het bestuur van ons land en in de samenleving. Gelovig luisterend naar het Woord van God en met een open oog voor de werkelijkheid zoeken wij naar zijn wil. We laten ons daarbij aansporen door Gods opdracht om Hem lief te hebben en ook onze medemensen.

Dit is wat ons samenbindt. Dit is waar we het voor doen. Laat dit onze inzet zijn, in welke verantwoordelijkheid we ook voor de ChristenUnie actief zijn.

[....]

Voetbal
Het zal u niet ontgaan zijn dat er in twee Alpenlanden gevoetbald wordt. Soms neemt het spel wendingen die onnavolgbaar zijn, hoe scherp je ook kijkt. Al net zo onnavolgbaar zijn vaak de commentaren achteraf, hoe goed je ook luistert. Dat levert onsterfelijke citaten op, waarvan ik er één gebruiken wil vandaag - ik hoef er waarschijnlijk niet bij te zeggen wie de auteur is. ‘Je gaat het pas zien als je het door hebt'.

Je gaat het pas zien als je het door heb. Geldt dat ook niet voor de situatie waarin de ChristenUnie zich nu bevindt? Voor het eerst geroepen tot regeringsverantwoordelijkheid. Niet omdat we nu zo machtig zijn in aantal, wel omdat we verantwoordelijkheid aanvaarden op het moment dat een groot deel van het parlement liever commentaar langs de zijlijn geeft.
We zijn op het hoofdpodium van de Nederlandse politiek terechtgekomen, zei ik tijdens een vorig congres. Alle lampen staan op ons gericht. We moeten datgene waarvan we altijd geloofd hebben dat het goed is voor de samenleving, de tactieken en strategieën waarmee we vorige kabinetten vanuit het parlement adviseerden, nu zelf beproeven als lid van de selectie, het nationale regeerteam, een coalitie. En dan gebeurt er wat met je. Dat is onvermijdelijk.

Onvermijdelijk is niet dat je dan ineens vergeet waar je vandaan komt; het is geen automatisme dat je dan losraakt van je wortels. Er zijn analisten die dat zozeer als een wetmatigheid beschouwen, dat ze de bewijsvoering overbodig vinden. ,,Nu ze regeren, moeten ze natuurlijk wel...'' Het doet mij pijn als ik dat zo losjes hoor verkondigen, vooral als het komt van partijgenoten die veel en veel beter kunnen weten, met wie we de afgelopen maanden hebben gesproken, die we in ons hart hebben laten kijken.

Je gaat het pas zien als je het door heb. Geroepen worden tot regeringsverantwoordelijkheid betekent dat iedere beweging geregistreerd wordt, en dat zelfs het onzichtbare, de veronderstelde bedoelingen worden voorzien van commentaar. Commentaren die vaak zoeken naar bevestiging van vooroordelen. Vanaf de eerste coalitieonderhandelingen hebben we gemerkt dat sommigen in deze samenleving de ChristenUnie zien als een bedreiging van verworven rechten en vrijheden. Logisch dat zulke angstige reflexen niet vertaald worden in aanmoedigend gejuich, nu wij aan de bal zijn.

Voeg daarbij de naweeën van het Fortuyn-tijdperk. Voeg daarbij de versplintering op rechts. Voeg daar nog eens bij dat niet alleen rechts - Verdonk, PVV en VVD - maar steeds vaker ook links - SP, D66 en GroenLinks de populistische kaart spelen. Ik heb geen scheikunde in mijn eindpakket gehad op de middelbare school, maar ik weet wel dat als je deze elementen in de politieke Erlenmeyer bij elkaar giet, er een ongekend dynamische reactie ontstaat.

Betutteling
En zo kan het gebeuren dat binnen goed één jaar tijd een woord als ‘betutteling' een ongekende inflatie heeft doorgemaakt. Mark Rutte, politiek aanvoerder van de VVD - een partij die zegt inflatie te willen bestrijden - heeft daaraan een belangrijke bijdrage geleverd. (Heeft hij toch nog een succesje geboekt in het afgelopen jaar....) Alles wat het kabinet doet, is in zijn optiek ‘betutteling'. Je mag jongeren die overlast geven een flinke douw geven; wat de VVD betreft gaat de zweep van het volwassenstrafrecht erover. Maar oh wee als je investeert in maatregelen die voorkomen dat jongeren uit de band springen (minder alcohol bijvoorbeeld, of jongeren uit de buurt houden van coffeeshops): dan heet dat opeens betutteling. Om maar een voorbeeld te noemen.

In de ontstane politieke dynamiek merk je ook dat soms kleine dingen met een ongekende felheid worden opgespeeld. Als de ChristenUnie afkeurt dat de publieke omroep met gemeenschapsgeld een pornofilm uitzendt, levert dat brandstof op voor ruim twee weken mediahype. Als de ChristenUnie ervoor zorgt dat een winkeltijdenwet die door VVD en D66 ontworpen is, voortaan gehandhaafd wordt zonder misbruik van de ‘toerismebepaling', heten we bij de VVD ‘Taliban in de polder'. En als minister Rouvoet iets opmerkt over het gemiddeld aantal kinderen dat in Nederlandse gezinnen wordt geboren, wordt dat zonder ademhalen uitgelegd als een dreigende interventie van de overheid in de echtelijke slaapkamer - zelfs als hij in hetzelfde interview benadrukt dat het krijgen van kinderen een persoonlijke aangelegenheid is.

Enfin, het hoort er allemaal bij kennelijk, en ik noem deze dingen niet -zoals ergens gesuggereerd werd- vanuit een Calimero-sentiment - ‘Ik ben klein en zij zijn groot, het is niet eerlijk!' Ik zie het meer als een omgekeerd Calimero-effect: ‘Wij zijn groot en zij zijn klein, het is niet eerlijk!' Een land dat altijd geregeerd is door coalities van minderheden, waarin altijd verschillende groepen naar gezamenlijke oplossingen hebben moeten zoeken, wordt lichtelijk overspannen gereageerd nu een partij op het veld staat die anderen liever in de marge van de reservebank houden.

Partijboot
Misschien ga je het pas zien als je het door hebt, maar als je regeringsfractie wordt, als je in een coalitie stapt, komt je partijboot niet in kabbelend - maar in onstuimig water te liggen. Dat betekent dat we niet rustig achterover kunnen leunen bij het roer, maar dat we alert en zelfverzekerd onze koers in de gaten zullen moeten houden. Ook als de golven soms over het dek slaan.

En daar hebben we landelijk in de afgelopen maanden wel wat voorbeelden van gehad. Juist in dat soort situaties komt het er op aan. Voor de mensen in de frontlinie. In kabinet en Kamer. Maar ook voor de achterlinies. Daarom was ik erg blij met de steun die bleek uit een recente enquête door het Nederlands Dagblad onder onze kiezers. Negentig procent is tevreden tot zeer tevreden met onze regeringsdeelname. Als we al onze aandacht en energie nodig hebben om op koers te blijven, is het fijn als je weet dat er mensen achter je staan, die je steunen en voor je bidden.

Achter ons staan betekent echt niet dat u alles wat wij doen maar met applaus moet begroeten. Dat zou ook niet gezond zijn (al mag dat natuurlijk wel!). Het betekent wel dat wij vertrouwen nodig hebben bij het uitoefenen van ons werk.

Ik las pas dat één van onze leden eigenlijk vond dat we beter niet in de coalitie hadden moeten stappen. Weet u dat die gedachte - ondanks de grote verantwoordelijkheid die ik op onze schouders voel rusten - nog nooit in mij is opgekomen? Misschien is het juist wel die grote verantwoordelijkheid die mij er toe brengt om te zeggen dat de positie waarin we nu zitten ongekende mogelijkheden biedt om ons programma, of delen daarvan, om te zetten in concreet beleid. Mag ik u een paar voorbeelden geven.

Embryoselectie
Dacht u nu echt dat als de ChristenUnie niet in de regering had gezeten, de brief over embryoselectie door het kabinet zou zijn hernomen, en dat er in het kabinet nog eens zorgvuldig doorgesproken zou worden over dit onderwerp vanuit de invalshoek van de beschermwaardigheid van het leven? De vraag stellen is hem beantwoorden.
Duidelijk is hoe de ChristenUnie tegenover een dergelijk vraagstuk staat. Er waren coalitiepartijen waar we langer op die duidelijkheid moesten wachten.

Wat ook duidelijk is, is het volgende. Hoewel de praktijk van embryoselectie nog niet zo ver is, staat juridisch gezien de deur sinds Balkenende II (2003) wagenwijd open. De hernomen brief van staatssecretaris Bussemaker gaf onvoldoende houvast om een glijdende schaal te voorkomen. De deur volledig in het slot gooien is, zo reëel moeten we zijn, geen optie. Maar de deur wagenwijd open laten staan, zoals nu de situatie is, ook niet. Binnen die bandbreedte zullen we tot een oplossing moeten komen met PvdA en CDA. Daarbij kijken we verder dan vandaag.

Jawel, wij hebben ook oog en hart voor de acute situatie van vrouwen bij wie de verwachting is gewekt dat ze spoedig zwanger kunnen worden van een kind dat niet een gevreesde gen draagt. En tegelijk beseffen we dat we hier beslissingen nemen met brede effecten voor de verre toekomst: hoe bestrijden we ziekte en lijden zonder dat de techniek de regie over leven en dood neemt. Er zijn vragen aan de orde die deze regeerperiode ver overstijgen, en die daarom een rustige en zorgvuldige afweging vergen.

Ik weet nog niet waar we met hen zullen uitkomen. Ook niet wanneer. Het ligt nu bij het kabinet. Ik vraag u wel ons het vertrouwen en de ruimte te geven om te zoeken naar een oplossing die óók de steun van de ChristenUnie kan krijgen. Lof overigens voor onze woordvoerder Esmé Wiegman, die op een voortreffelijke, beheerste wijze het moeilijke debat over dit onderwerp heeft gevoerd. En kracht en wijsheid toegebeden voor André Rouvoet, die betrokken is bij het kabinetsberaad over dit onderwerp. Eén ding nog hierover: een mogelijke oplossing zal hoe dan ook de steun van de ChristenUnie moeten kunnen krijgen. We moeten er met z'n drieën uitkomen: samen uit, samen thuis!

****

Arbeid en zorg
Een heel ander onderwerp: de balans tussen arbeid en zorg, tussen werk en gezinsleven. Dacht u echt dat zonder de ChristenUnie in de regering de aandacht daarvoor zo hoog op de politieke agenda zou staan? Bij de coalitieonderhandelingen moesten we er al voor knokken. En het is ons gelukt om een aantal harde afspraken te maken over de fiscale behandeling van gezinnen, over vrijwilligerswerk en mantelzorg. Daar staan we voor.

Maandag komt de commissie Bakker, u weet wel die commissie die is ingesteld naar aanleiding van de discussie over het ontslagrecht, met haar advies over arbeidsparticipatie naar buiten. We zijn benieuwd. Het is belangrijk dat zoveel mogelijk mensen deelnemen aan het arbeidsproces. Voor henzelf, voor de samenleving, voor de economie. Er is nu al sprake van een groot aantal vacatures. Dat zal alleen nog maar groter worden als we niets doen. Met name in sectoren als het onderwijs en de zorg zal dit hard aan komen.

Nu is het bepaald niet zo dat er op dit moment helemaal geen beleid is om mensen aan het werk te helpen. Maar er staan nog steeds te veel mensen tegen hun wil langs de kant, er is veel onbenut arbeidskapitaal. Waar dat mogelijk is moet de inspanning ook zijn om dat potentieel in te zetten. Een oud-spreekwoord luidt: je geeft een man een vis en je voedt hem voor één dag. Leer de man vissen en je voedt hem levenslang.

De ChristenUnie is zeer gemotiveerd om mee te werken aan regelingen die de arbeidsparticipatie bevorderen. Talenten benutten, mensen niet langs de kant laten staan, maar ook: bijdragen aan de maatschappij, mede ook met het oog op de demografische ontwikkelingen die eraan zitten te komen. Maar we willen het onderwerp wel verbreden. Als ChristenUnie willen we vooral ook inzetten op regelingen die mannen en vrouwen in staat stellen hun werk te combineren met de zorg voor hun kinderen. Of met de zorg voor ouder wordende ouders. Ik hoop dat het rapport van de commissie Bakker ook aan dit soort aspecten aandacht zal besteden. In ieder geval zal het - zo vindt de fractie van de ChristenUnie - een centrale plaats moeten hebben bij het verder bespreken van voorstellen om de arbeidsparticipatie te bevorderen. Als we dat niet doen, zijn onze kinderen en onze ouder wordende ouders straks daadwerkelijk het kind of de ouder van de rekening. Die rekening zal niet in euro's uit te drukken zijn.

Schooltijdbanen
Ik ben blij dat we in de coalitie zitten om ook voor dergelijke noties aandacht te vragen. En niet alleen te vragen, maar ook ons in te spannen dat er op dit gebied ook echt iets gaat gebeuren. Alle vertrouwen ook in onze woordvoerder Cynthia Ortega, die hier bovenop zit. Ze heeft hiervoor ook al verscheidene malen met concrete suggesties aandacht voor gevraagd. Denk aan haar voorstel over de zogenaamde schooltijdbanen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat meer geld in kinderopvang niet zoveel effect heeft, maar wel het laten aansluiten van banen op de arbeidstijden die mensen willen werken, bijvoorbeeld als de kinderen naar school zijn. Verder willen we thuiswerken en telewerken fiscaal bevorderen - ook goed tegen de files! Een fiscale bonus voor herintreders. En de arbeidskorting ook toegankelijk maken voor mantelzorgers of mensen met maatschappelijk gewenste vrijwilligersbaan.

Cynthia is ook onze woordvoerder kinderopvang. Een onderwerp dat ook hoog op de politieke agenda staat. Met name ook de vraag hoe het verder moet met de gastouderopvang. We wachten op kabinetsvoorstellen op dit punt. Voor ons staat vast dat er bij de kinderopvang voor ouders ook daadwerkelijk iets te kiezen moet zijn. Gastouderopvang moet een reële keuzemogelijkheid, en dus betaalbaar blijven.

Mensenrechten
Als ik spreek over de positie van de ChristenUnie in de coalitie, dan denk ik ook aan een onderwerp als mensenrechten. Een onderwerp dat van oudsher onlosmakelijk verbonden is met de christelijke politiek. Minister van Middelkoop is daar op zijn beleidsterrein mee bezig. Maar ook onze woordvoerder Buitenlandse Zaken, Joël Voordewind. Hij ging - niet geheel zonder risico - naar Noord-Irak en sprak daar met christenen die het slachtoffer zijn geworden van moslimgeweld. Schreef over de situatie van de christenen in Noord-Irak een rapport dat hij inmiddels heeft aangeboden aan minister Verhagen en Koenders. Met daarin ook concrete aanbevelingen om verbetering te brengen in de situatie van deze vervolgde christenen. Wat ben ik blij dat we in Nederland in het hart van de politiek kunnen opereren. Laten we die kansen dan ook benutten. Ook als het gaat om de situatie van onze geloofsgenoten wereldwijd.

Kansen creëren, kansen benutten. Dat geldt ook voor de verantwoordelijkheden die we voelen voor het volk Israël. Juist deze weken staan we stil bij het zestigjarig bestaan van de staat Israël. Zowel bewindspersonen als Kamerleden zijn aanwezig geweest bij vieringen van dit jubileum. Onder meer bij vieringen die georganiseerd zijn door christenen voor Israël. Onze hartelijke felicitaties gaan uit naar het volk der Joden. Onze verbondenheid met hen heeft - met inzet van de ChristenUnie - gezorgd voor een prachtige passage over veilige grenzen voor Israël in het coalitieakkoord. Dit was nog nooit eerder vertoond.

Onze discussies over Israel op het vorige partijcongres, met als uitkomst dat de passage over Israël in het verkiezingsprogramma werd onderstreept, is overigens ook in de Verenigde Staten niet onopgemerkt gebleven. Het zal u niet ontgaan zijn dat de democratische presidentskandidaat Barack Obama inmiddels ook onze paragraaf over Israël over Jeruzalem als ongedeelde hoofdstad uit het ChristenUnie-programma heeft onderschreven. ‘Jerusalem must remain the undivided capital of Israël, a Jewish state with secure, recognized and defensible borders.' Barack Obama, tot uw dienst! Graag wel de volgende keer aan bronvermelding doen....

Flitsscheiding
Blij zijn we ook met de resultaten die we kunnen boeken op het terrein van Justitie en Binnenlandse Zaken. Weet u nog, de discussie over de flitsscheiding? Mede door het maken van een goede afspraak in het coalitieakkoord is dat tenenkrommende verschijnsel de pas afgesneden. Ook is er inmiddels afgesproken dat bij een echtscheiding met jonge kinderen er een ouderschapsplan moet worden opgesteld. Maar denkt u ook aan de aanpak van prostitutie. Dat vinden wij een groot maatschappelijk kwaad. Sinds het bordeelverbod is opgeheven, lijken veel Nederlanders te denken dat prostitutie een keurige nette bedrijfstak is waarin mannen en vrouwen tot hun genoegen een boterham verdienen. Niets is minder waar. De realiteit is dat naar schatting driekwart van de vrouwen die in de prostitutie werkt, daarin tegen haar wil is terechtgekomen. En dat ‘werk' voor veel prostituees met dagelijkse mishandeling en uitbuiting gepaard gaat. Deze niets ontziende criminele business kan alleen een slag worden toegebracht wanneer ook de klant, als profiterende partij, in beeld komt en strafrechtelijke aansprakelijk wordt. Onze woordvoerder Ed Anker heeft dit vele malen geponeerd. Nu gaat het er ook van komen.

Ed Anker gaf overigens kort geleden met een amendement over de bewaarplicht van telecommunicatiegegevens de doorslag. De bewaarplicht werd niet 18 maanden, zoals minister Hirsch Ballin wilde, maar 12 maanden. Gelooft u mij: bescherming van privacy, van oudsher een ChristenUnie-punt, is bij Anker in goede handen.

Spoor
Wie ook stevig op het Binnenhof actief is, is onze woordvoerder Ernst Cramer. Als waarnemend voorzitter van de Tweede Kamer liet hij enige tijd geleden zien hoe je het respect waar de ChristenUnie altijd voor pleit, omzet in daden. Wij praten niet alleen over respect, wij proberen het in ons werk ook in de praktijk te brengen.

Op zijn terreinen, LNV, VenW en Financiën, staat Ernst zijn mannetje. Eén voorbeeld daarvan. Tegenover de Buitensociëteit waar we vandaag congresseren, ligt het NS-station. Zwolle is het op een na belangrijkste spoorwegknooppunt van Nederland, als straks de Hanzelijn is aangelegd. Daarvoor moet er een extra lange en brede tunnel onder het station komen, en het perron voor de Hanzelijn moet worden verlengd. Ernst kwam langs, sprak met de verantwoordelijk wethouder Cnossen, overzag het gebied en regelde in Den Haag bij minister Eurlings 20 miljoen euro voor dit grote project. Zwolle is hem innig dankbaar.

Ernst kwam langs. Hij doet niet anders. Met Esmé Wiegman is hij kampioen werkbezoeken afleggen. Ik moet hem zelfs afremmen. En dat zegt wel iets. Want zelf vind ik het ook belangrijk, niet te blijven hangen op de vierkante kilometer van het Binnenhof, maar actief burgers en instellingen op te zoeken om te horen, te zien, te ruiken en te voelen wat er speelt.

Ik kom tot een afronding.

Ik citeerde aan het begin van mijn speech het onnavolgbare taalgebruik van - u zult het begrepen hebben - Johan Cruyff. Ik permitteer me er nog één. Cruyff heeft ooit een keer gezegd dat je bij voetbal twee mogelijkheden hebt: je wint, of je verliest. En tenslotte, zei hij toen, kun je gelijkspelen. Politiek lijkt daar wel een beetje op. Niet alles wat je graag wilt, kun je ook voor 100 procent realiseren. Ook niet als je in een coalitie zit. Denken in termen van winst en verlies is vaak een versimpeling van de werkelijkheid waarin wij leven en werken. Die werkelijkheid is niet altijd eenvoudig. Soms ziet u daar iets van terug. Heel vaak ook niet. Het is wel een werkelijkheid waarin we ons door God geplaatst weten met in deze tijd unieke mogelijkheden om goede dingen te doen.
Ik heb u gevraagd om vertrouwen. Ik doe dat opnieuw. Als we dat vertrouwen namelijk niet hebben, kunnen wij niet functioneren. Wij op onze beurt weten dat we in ons functioneren het niet van onszelf moeten verwachten, maar ons vertrouwen moeten stellen in Hem in wiens dienst wij staan en die ons geroepen heeft tot dit ambt. Hem komt uiteindelijk ook alle eer toe.

Ik dank u wel.