Bron: Volkskrant

Van onze verslaggever Raoul du Pré

DEN HAAG - Een jaar geleden wilde de ChristenUnie nog regeren met het CDA. Nu kent partijleider André Rouvoet de grote broederpartij en premier Balkenende niet meer terug. 'Het CDA vervreemdt van de eigen achterban.' Volgens partijleider André Rouvoet van de ChristenUnie is er onder Balkenende II van solidariteit geen sprake meer. 'Onze minister-president kent het christelijk-sociale denken. Hij is er nota bene hoogleraar in. Maar kijkend naar het regeringsbeleid moet ik zeggen: ik zie er niets van terug. Gerechtigheid, solidariteit, rentmeesterschap gedeelde verantwoordelijkheid, bekommernis om de zwakkeren - dat zijn de trefwoorden van de christelijk-sociale traditie. Wijs ze maar aan in het beleid van dit kabinet. Ik kan het niet.'

André Rouvoet, fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, zat een jaar geleden nog met Jan Peter Balkenende en Gerrit Zalm aan de formatietafel te onderhandelen over de vorming van een kabinet. Het ging niet door: CDA en VVD kozen voor D66. Het had, indertijd, wel door kunnen gaan, zegt Rouvoet. 'We leken er wel uit te kunnen komen. Ook wij waren bereid tot pijnlijke beslissingen.'

Maar nu, een jaar later, is er van die aanvankelijke steun weinig meer over bij het kleine broertje van het CDA, dat in die partij normaal gesproken toch een natuurlijke bondgenoot ziet. De omslag is niet het gevolg van de pijnlijke beslissingen die het kabinet vooral op de terreinen van zorg en sociale zekerheid inderdaad neemt, maar door de manier waarop het gebeurt. Rouvoet: 'Waar is de bekommernis om de zwakkeren gebleven?'

Had u, nu het kabinet een jaar op weg is, er toch niet graag bij willen horen?
'Nee. Natuurlijk heeft het kabinet te maken gekregen met forse economische tegenvallers. Dat maakt het nog moeilijker dan het al was. Maar dan nog: sinds het aantreden van Balkenende II is het begrip eigen verantwoordelijkheid een soort mantra geworden die de solidariteit volledig doet verdwijnen.

'Dat vind ik vuurgevaarlijk. Balkenende en Zalm zeggen: ja, maar dat doen we om het systeem van zorg en sociale zekerheid houdbaar te maken in de toekomst. Het gaat steeds over systemen en structuren, over de lange termijn. Dat is op zich niet verkeerd. Maar gewone solidariteit met mensen die het nu moeilijk hebben, met ouderen, gehandicapten, chronisch zieken, asielzoekers, vind ik niet terug. De zwaarste lasten belanden bij de zwakste groepen.'

Is dat de premier te verwijten?
'Het valt hem aan te rekenen dat hij het stempel van een christelijk sociaal CDA niet op het beleid drukt. In zijn zakelijke vastberadenheid over de lange termijn, vergeet hij de problemen van vandaag. In het normen- en waardendebat is het CDA wel herkenbaar, en krijgt het onze steun, maar christelijk-sociaal beleid maak je niet met mooie labels. Op sociaal-economisch terrein onderscheidt het CDA zich nauwelijks van de VVD. Gerrit Zalm heeft een wel erg grote vinger in de pap. Minister De Geus van Sociale Zaken werd namens het CDA binnengehaald als het sociale gezicht. Hij moest tegenwicht bieden aan Zalm, het CDA in het spoor houden. Dat heeft hij noch de premier waargemaakt. Het CDA schiet tekort als schild voor de zwakken.'

Bij het CDA zullen ze zeggen: waar bemoeit die ChristenUnie zich mee?
'Laat ik voorop stellen dat wij het CDA liefst in de regering zien. Ik snap niet dat het CDA zelf zich de gang van zaken niet aantrekt. Verwante organisaties als de vakcentrale CNV en de Raad van Kerken lopen bij het CDA tegen een muur, de ouderenbonden protesteren massaal. Vorige week was er die peiling waaruit bleek dat slechts 10 procent van de christenen de christelijke uitgangspunten terugziet in het beleid van dit kabinet. Het CDA vervreemdt van de eigen achterban.

'Kijk naar de opiniepeilingen: twaalf, dertien zetels verlies. Het doet allemaal erg denken aan 1994, aan die enorme verkiezingsnederlaag van Elco Brinkman na de aangekondigde ingrepen in de AOW. Juist het CDA zou daarom toch gewaarschuwd moeten zijn.'

Tot nu toe klinken er binnen het CDA weinig kritische geluiden.
'De vraag is: waar is de christelijk-sociale vleugel gebleven? Die is er altijd geweest, maar nu zou ik nog geen drie namen kunnen noemen van Tweede-Kamerleden die daartoe kunnen worden gerekend. Er is soms wel wat verzet, zoals bij de uitzetting van asielzoekers, maar als het erop aankomt zakt het als een pudding in elkaar. Ik mis in het huidige CDA herkenbare, sociaal bewogen figuren die je aan kunt spreken en die durven zeggen: nou gaan we hier een keer een punt van maken.'

Had u in dit opzicht ook meer verwacht van D66?
'Absoluut, op vele fronten. Een voorbeeld: toen wij vorig jaar in de formatieperiode aan de onderhandelingstafel zaten, viel met Gerrit Zalm nog te spreken over een pardon voor meer dan vijfduizend asielzoekers. Zalm zei: al is het alleen maar om het boek een keer te kunnen sluiten. D66 heeft ook een pardonregeling ingebracht, maar die is wel erg mager gebleken. D66 heeft zich veel te veel laten welgevallen in ruil voor steun aan de eigen kroonjuwelen: de gekozen burgemeester en een nieuw kiesstelsel.'

'Opmerkelijk is dat CDA en VVD de laatste tijd de indruk wekken dat D66 helemaal niet meer nodig is. Als D66 afhaakt, vallen ze voortdurend terug op de Lijst Pim Fortuyn. Soms neemt het gênante vormen aan. In debatten over veiligheid en terrorismebestrijding dienen CDA, VVD en LPF steeds gezamenlijk moties in. Balkenende I lééft! Het is ook opvallend hoe vaak ministers verwijzen naar het regeerakkoord van Balkenende I, toen de LPF nog meedeed. D66 is bij heel veel debatten irrelevant.'

De repliek zal ook hier zijn: waar bemoeit Rouvoet zich mee?
'Ik bekreun me hierover, omdat we inmiddels wel verkiezingen hebben gehad. Balkenende wilde onomwonden door met de VVD. Daarvoor vroeg hij een mandaat van de kiezer, maar dat heeft hij niet gekregen. De LPF leed bij dezelfde verkiezing achttien zetels verlies. Als CDA en VVD denken dat ze D66 niet nodig hebben en ook wel samen verder kunnen, omdat ze toch op de LPF of op ons kunnen terugvallen, vind ik dat een regelrechte schoffering van de kiezers. En een blamage voor de politiek. De ChristenUnie is geen hulpmotor.'