Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie):
Voorzitter. Ik wil mijn bijdrage beginnen met het bijstellen van het beeld dat de ChristenUnie tegen alle vormen van referenda zou zijn. Vorig jaar heeft een commissie van de ChristenUnie onder de bezielende leiding van oud-Kamerlid Schutte een rapport uitgebracht over bestuurlijke vernieuwing, waaronder het voorstel van een correctief referendum op verzoek van burgers. Dit voorstel heeft een plek gekregen in ons verkiezingsprogramma. Vormen van directe democratie zijn slechts acceptabel wanneer het principe van de representatieve democratie geen geweld wordt aangedaan. Alleen het correctief referendum voldoet aan dat beginsel. Een dergelijk referendum heeft alleen nut indien het aantal handtekeningen om een referendum aan te vragen op een geloofwaardig niveau wordt vastgesteld en de opkomstdrempel op ten minste 50% ligt. Hiervoor is een grondwetswijziging nodig. Dat is voor ons de reden om voorstellen tot een referendum over het nieuwe verdrag af te wijzen. Er heeft geen grondwetswijziging plaatsgevonden. Een referendum kan dus niet. Punt. Pogingen om daar onderuit te komen door voor de tweede keer op rij een raadplegend referendum toe te staan, zijn een vorm van ontduiking van dezelfde Grondwet. Dat moeten wij niet willen. De gang van zaken rond het vorige referendum heeft geleerd dat een raadgevend referendum in de praktijk een beslissend referendum is. Met andere woorden: een raadgevend referendum bestaat niet.

Bestuurlijke vernieuwing is wat ons betreft geen doel op zich. Eventuele wijzigingen zullen moeten bijdragen aan het vertrouwen van de burger in politiek en bestuur. De Raad van State heeft in haar advies een aantal relevante opmerkingen gemaakt over het herstel van het vertrouwen van de burger in de politiek. Ik citeer: "Referenda moeten niet verworden tot een legitimatiemiddel dat naar believen door bestuurders en volksvertegenwoordigers ten dienste van het eigen oordeel kan worden ingezet." De Raad van State doet een aantal aanbevelingen tot meer permanente mogelijkheden voor het betrekken van burgers bij de EU, zoals een verbeterde informatievoorziening door onder andere onderwijs en media, het betrekken van burgers en organisaties bij de voorbereiding van het nationale standpunt over de EU-besluiten en het versterken van de politieke controle door beide Kamers. De fractie van de ChristenUnie ziet met betrekking tot het nieuwe EU-verdrag meer in de aanbevelingen die ik net heb genoemd. Wij constateren dat al een goede start is gemaakt met het houden van hoorzittingen in juni, het functioneren van de subsidiariteitscommissie en de conferentie van afgelopen vrijdag.

Hiernaast biedt de Raad van State enkele relevante overwegingen en toetsingscriteria. Zij zegt dat er een bijzondere rechtvaardiging nodig is om van het sluitende stelsel van goedkeuring van verdragen af te wijken. Het enkele precedent voor het houden van een referendum is onvoldoende. Ik citeer: "Daarmee zou materieel een structurele referendumvoorziening ontstaan, die niet past in het sluitende stelsel dat de Grondwet kent." Volgens de Raad van State moet worden onderzocht of het verdrag zo ingrijpend is naar inhoud, methodiek en ambitie, in samenhang bezien, dat het gewenst is om de normale grondwettelijke goedkeuringsprocedure aan te vullen. De fractie van de ChristenUnie concludeert dat deze vraag met "nee" moeten worden beantwoord als straks uit de nieuwe verdragstekst blijkt dat de regering de afspraken uit het regeerakkoord is nagekomen. Op basis van de afspraken die zijn gemaakt tijdens de top in juni gaan wij hiervan eigenlijk wel uit.

Op de verdere inhoud van het advies van de Raad van State komen wij bij de bespreking van de nieuwe verdragstekst graag terug. Ik sluit af met de conclusie dat de fractie van de ChristenUnie, op basis van de genoemde argumenten en overwegingen, het voorstel niet steunt om een raadgevend referendum te houden over het nieuwe Europese verdrag.

Ongecorrigeerd verslag