De heer Cramer (ChristenUnie): Voorzitter. Ik dank de minister voor het voorleggen van het uitvoeringskader en het werkplan. Wij hebben daarom gevraagd en nu kunnen wij met gezwinde spoed aan de gang. Mogelijk bieden de omstandigheden van nu, de economische teruggang, ook kansen voor natuur en milieu. Mensen gaan meer in eigen land op vakantie, zoeken meer uitjes in eigen land -- die zijn misschien wel goedkoper -- en mogelijk komt er daardoor meer waardering voor de niet-materiële zaken zoals de natuur.

Ik maak toch wel een paar opmerkingen over het voorliggende plan. In het werkplan staan niet alleen veel acties maar is er ook veel versplintering. Ik snap dat er veel gedaan kan worden onder de noemer NME en dat onderwerp maakt mensen natuurlijk enthousiast, maar wij moeten wel uitkijken dat wij niet te veel tegelijk willen. Zoveel geld is daar ook weer niet voor beschikbaar. Ik hoor graag een nadere verklaring voor de grote hoeveelheid projecten.

De regering is bij motie gevraagd om het werkveld te betrekken bij de uitvoering. Is het werkveld daadwerkelijk betrokken bij het opstellen van het werkplan en het uitvoeringskader? Kan de minister aangeven hoe dat precies gebeurd is? Ook in de uitvoering moet het werkveld sterk leidend en betrokken zijn. Hoe verhoudt zich dat tot de rol van SenterNovem? Ik zie de meerwaarde van een instantie die de regie voert, maar waar mogelijk moet het aan het werkveld worden overgelaten. Daar zijn tot nu toe ook veel mooie dingen uit voortgekomen. In het hele arrangementenverhaal wordt uitgegaan van een erg sterke centrale regie. Gaat dat niet ten koste van het lokale en provinciale maatwerk dat naar mijn gevoel nodig is? Overstijgen wij daarmee ook niet de bij motie vastgestelde 6% die maximaal mag worden besteed aan vergaderen, monitoren, evalueren en onderzoeken?

Ik snap dat de minister graag wil dat het Rijk niet alleen als financier optreedt voor natuur- en milieueducatie. Hoe realistisch is echter het vereiste van 25% tot 50% cofinanciering, zeker in deze tijd? Ik hoef alleen maar te wijzen op het besluit van het VSB-fonds om geen natuurprojecten meer te financieren. Dat scheelt nu 8 mln. per jaar terwijl het Rijk 5 mln. uitgeeft aan de NME.

De manier van werken in het NME-veld is gericht op projectfinanciering: geld komt per project beschikbaar. Ik vraag kort de aandacht voor een ongewenst neveneffect. Succesvolle projecten zijn hierdoor in feite verliesgevend. Hoe succesvoller, hoe meer vraag ernaar is en hoe meer vraag, hoe hoger de kosten. Voor het project is echter een vastgesteld bedrag beschikbaar. Kan de minister eens kijken of daarvoor een oplossing geboden kan worden? Het zou jammer zijn als succesvolle projecten niet verder uitgezet kunnen worden omdat dat anders verlies oplevert voor de uitvoering.

Ik maak een opmerking over de rol van de vrijwilligers. Zij worden niet genoemd in het uitvoeringskader en het werkplan. Ik vraag graag aandacht voor deze belangrijke groep. Het uitvoeringsprogramma is gefocust op beroepskrachten maar veel van het NME-werk wordt verricht door vrijwilligers. Deze mensen verdienen veel waardering; een compliment is op zijn plaats. Deze groep verdient om nog een andere reden aandacht. Vrijwilligers werken niet meer zoals vroeger. De nieuwe vrijwilligers werken graag op projectbasis; korte projecten, duidelijke doelen en beperking in de tijd. Het NME-veld lijkt hier onvoldoende op ingericht. Het zal veel capaciteit en geld kosten om die omslag te maken. Zijn er mogelijkheden binnen het programma om hier aandacht en geld aan te besteden? Dat lijkt mijn fractie van belang omdat de grote inzet van vrijwilligers nog veel meer geld scheelt.

Er is een motie ingediend om de Regeling draagvlak natuur te behouden. In 2009 wordt de regeling voor het komend jaar, 2010, alweer opengesteld. Ook daarna houden wij de regeling.