Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Voorzitter. Bijna 700.000 mensen hebben een problematische schuld. Dat is een schokkend aantal. Daarnaast is het aantal huishoudens met een risico op problematische schulden nog eens vijf maal zo groot. De kraan moet dichtgedraaid worden om het spreekwoordelijke dweilen met de kraan open te voorkomen. De ChristenUnie wil daarom inzetten op preventie, die samen met de noodzakelijke nazorg een speerpunt moet zijn in het beleid. Voor de preventie heb ik al vaker aandacht gevraagd. Met tevredenheid stel ik dan ook vast dat de staatssecretaris in haar brief aangeeft dat het kabinetsbeleid zich hier voortaan nog meer op zal richten.

Essentieel onderdeel binnen de preventie vormt het Landelijke Informatiesysteem Schulden (LIS). Het moet inzichtelijk worden gemaakt of consumenten problematische schulden hebben om te voorkomen dat ze nog verder in de schulden raken. De invoering van het LIS schiet echter niet op. Bezwaren op het gebied van de privacy zijn hiervoor de belangrijkste reden. Het College bescherming persoonsgegevens (CBP) heeft in een persbericht van 7 oktober jl. aangegeven dat het LIS niet voldoet aan diverse eisen voor de privacy. Er moet inderdaad zorgvuldig met de privacy van burgers worden omgegaan. Welke verwachting kan de minister nu al uitspreken over de continuering van dit initiatief voor het LIS? Is hij bereid om alternatieve systemen te overwegen, bijvoorbeeld een systeem waarbij meer gebruik wordt gemaakt van bestaande databestanden? Gegevens worden dan voor elke aanvraag individueel verzameld en achteraf vernietigd. De Nederlandse Vereniging van Handelsinformatiebureaus (NVH) heeft een dergelijk systeem voorgesteld en verder uitgewerkt.

De oorzaak van problematische schulden moet gericht worden aangepakt. De ChristenUnie ziet graag persoonlijke begeleiding wanneer iemand een onverwachte terugval van het inkomen heeft. Ik heb twee jaar geleden een motie over het tegemoetkomen van mensen met een budgetcursus of een financiële coach. Hoe wordt die motie, ook op lokaal niveau, uitgevoerd? Ontslagen werknemers moeten door het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) worden gewezen op de mogelijkheid van budgetbeheer. Deze informatie zou ook op de Werkpleinen aanwezig moeten zijn. Is de staatssecretaris bereid om in samenwerking met het UWV te komen met informatie op de Locaties Werk en Inkomen?

Het instellen van het brede wettelijke moratorium laat op zich wachten. Inmiddels heeft de staatssecretaris gekeken naar het voorstel van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG). Daar ben ik blij om, want daar heb ik in vorige debatten aandacht voor gevraagd. Het is goed dat de ervaringen van een proefproject mee vloeien in het op te stellen convenant over een afkoelingsperiode. Wanneer denkt de staatssecretaris dat dit convenant afgesloten kan worden?

Een ander problematisch punt betreft de wachttijden bij de gemeenten voor mensen met schuldproblemen. Het is goed dat de staatssecretaris hierover in overleg gaat met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Er is 110 mln. beschikbaar gesteld aan de gemeenten om de extra toeloop als gevolg van de economische crisis op te vangen. In hoeverre denkt de staatssecretaris dat deze maatregelen voldoende zijn om de wachttijden voor de schuldhulpverlening terug te brengen? Als de wachttijden toch niet teruglopen, overweegt de staatssecretaris dan aanvullende maatregelen?

Het is belangrijk dat kinderen van ouders met een krappe financiële situatie actief kunnen participeren in de samenleving. Hiervoor is het Convenant Kinderen doen mee! opgesteld. Het blijkt dat ruim de helft van de gemeenten het convenant nog niet heeft ondertekend. Kan de staatssecretaris inzicht verschaffen in de redenen waarom zo veel gemeenten het convenant nog niet hebben ondertekend? Voeren gemeenten die het convenant nog niet hebben ondertekend daadwerkelijk actief beleid voor jongeren in arme gezinnen of leeft het aanpakken van problemen in deze gemeenten niet? Wil de staatssecretaris zich inzetten om meer gemeenten achter het convenant te krijgen? Daarnaast wil ik meegeven dat ik zelf een paar keer van ouders heb gehoord dat zij niet zo goed weten hoe zij met geld om moeten gaan, laat staan hoe zij hun kinderen daarin moeten opvoeden. Is er een mogelijkheid om zo'n faciliteit aan te bieden als wij de opvoedingsondersteuning van de Centra voor Jeugd en Gezin hebben?

Er zijn ook jongeren die zelf te maken hebben met schulden. De kosten van mobiele telefoons spelen hier onder andere een rol. Het is een goede ontwikkeling dat de overheid samen met het platform CentiQ preventief inzet op het voorlichten van jongeren om hun financiële bewustzijn te vergroten. Waarom is de staatssecretaris niet bereid tot het treffen van extra maatregelen? De omvang van de problematiek is immers groot. Aan reclames over telefoons of sms-diensten kunnen striktere voorwaarden worden gesteld om ze in te perken.

Mevrouw Koşer Kaya (D66): Mevrouw Ortega legt de nadruk op preventie. Ik wil in dat kader een voorstel doen om budgetwinkels te starten: een soort Bureaus Rechtshulp of rechtswinkels die juristen in Tilburg ooit zijn opgestart en die laagdrempelig hulp verleenden aan mensen die problemen hadden. Wij zouden dat soort winkels voor de financiële kant van het leven kunnen opstarten. Vindt mevrouw Ortega dat ook een mooi initiatief en kan zij dit ondersteunen? Budgetwinkels kunnen heel makkelijk en goed in buurthuizen opgestart worden, banken kunnen mensen aanleveren en studenten kunnen als vrijwilliger werken. Het hoeft allemaal niet duur te zijn, maar het moet wel op gemeentelijk niveau opgepakt worden en worden aangejaagd door de staatssecretaris.

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Ik heb oog voor alles wat te maken heeft met preventie, maar ik wil weten wat het allemaal gaat kosten voordat ik zeg of ik het wel of niet ondersteun. Op dit moment zijn er een heleboel initiatieven van particulieren en vrijwilligers om mensen de mogelijkheid te bieden om een budgetcursus te volgen et cetera. Het gaat er eigenlijk om dat veel mensen niet zo goed weten waar ze naartoe moeten en er te laat achter komen dat er sprake is van een probleem. Het initiatief klinkt sympathiek, maar ik wil graag weten hoe het allemaal uitgewerkt wordt en wat het allemaal gaat kosten.

Mevrouw Koşer Kaya (D66): Juist de versnippering maakt dat die hulp niet effectief is. De kracht van de rechtswinkels is het label geweest, dat iedereen wist waar hij moest zijn. Dit kan ook zo'n label zijn. Over de uitwerking en de voorwaarden komen wij natuurlijk te spreken, maar steunt mevrouw Ortega dit?

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): De rechtswinkels zijn gesloten; het zijn nu sociale raadslieden waarbij mensen terechtkomen voor advies. Er moet inderdaad iets gebeuren, maar die faciliteiten zijn er genoeg. Het gaat erom dat ze toegankelijk worden en dat mensen op de hoogte zijn van de mogelijkheden. Daartoe kan er informatie neergelegd worden op de Locaties Werk en Inkomen.

Voorzitter. De schuldhulpverlening kan efficiënter en effectiever. Er valt bijvoorbeeld te denken aan een systeem van prestatiecontracten met vaste tarieven per dossier of cliënt. Hiervoor moeten uiteraard kwaliteitseisen worden opgesteld. Kunnen wij volgens de staatssecretaris overgaan tot een heel nieuw systeem? Ik hoor van veel schuldhulpverleners dat bepaalde bureaus die een vergunning krijgen niet alle expertise kunnen leveren. Daar worden de cliënten de dupe van. Kunnen wij niet overgaan tot een ander model van bekostiging, bijvoorbeeld het Zeeuwse model? Is er een mogelijkheid voor een persoonsgebonden budget (pgb) zodat de verantwoordelijkheid meer wordt gelegd bij de schuldenaar? Op dit moment is het hele traject toch een traject van pamperen.

Te vaak krijgen mensen niet de juiste begeleiding waardoor zij nog meer in de problemen komen. Mensen kunnen momenteel met hun klachten nergens terecht. Hoe wil de staatssecretaris hen hierin tegemoetkomen? Fouten in het systeem kunnen beter worden gesignaleerd, bijvoorbeeld door mensen op de mogelijkheid te wijzen dat ze met klachten terechtkunnen bij een gemeentelijke ombudsman. De ChristenUnie is blij met het extra geld voor de samenwerking met vrijwilligersorganisaties en vrijwilligers die al actief zijn op het gebied van schuldhulpverlening. Een goede inzet van deze mensen lost veel problemen op en voorkomt deze. Wanneer is deze regeling gereed?

Ik heb in het verleden een vraag gesteld over de beheerrekeningen. De minister gaf toen aan dat hij zou onderzoeken of er een mogelijkheid komt voor kwaliteitsrekeningen. Hoe staat het daarmee? Ik hoor van beschermbewindspersonen dat het heel moeilijk is om een beheerrekening te openen omdat de banken, onder andere "onze bank", niet mee willen werken. Ook hoor ik dat de instroom in het wettelijk traject minder is geworden en dat de beschermbewindspersonen zich daar zorgen over maken. Het blijkt dat mensen blijven hangen in allerlei stabilisatietrajecten. Dat moet niet. Waarom blijven wij inzetten op minnelijke trajecten als blijkt dat het wettelijk traject met betrekking tot draaideurcliënten het meest effectief is?

Tot slot had ik voorgesteld om in het komend jaar een prijs uit te reiken aan de gemeente met het beste armoedebeleid. Inmiddels heeft de staatssecretaris toegezegd om dit idee in de praktijk te brengen. Ik ben hier heel erg verheugd over. Is de prijs een succes, reik hem dan het jaar daarop weer uit. De cijfers laten namelijk zien dat een goedwerkend armoedebeleid hard nodig is. Meer dan een half miljoen mensen leeft in Nederland onder de armoedegrens.

Mevrouw Karabulut (SP): Het is meer dan een miljoen mensen en er leeft een half miljoen huishoudens in armoede. Vindt u ook niet dat gezien de structurele en hardnekkige armoede met als gevolg sociale uitsluiting, het kabinet en de commissie het doel zouden moeten hebben om de armoede in een rijk land als Nederland de komende jaren te halveren?

Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Dat is een open vraag. Natuurlijk willen we met elkaar dat de armoede gereduceerd wordt. De vraag is hoe wij dat op een structurele en concrete manier doen.

Mevrouw Karabulut (SP): Daar ben ik erg blij mee, want dat wil ik ook. Ik wil daar een duidelijke doelstelling aan koppelen, dat zal ik ook voorstellen. Ik ben blij dat de ChristenUnie ons daarin steunt. Het hoe is een tweede, daar moeten wij het ook over hebben.