André Rouvoet: Tijdens de APB heb ik aangegeven dat de ChristenUnie een heel eind kan meegaan in de richting van ‘minder overheid, meer eigen verantwoordelijkheid’, maar dat daarbij behoedzaamheid vereist is, met name in de richting van de kwetsbare groepen in de samenleving. Als het noodzakelijk is om een schip van richting te laten veranderen, is het wel zaak om erop te letten dat er geen mensen overboord slaan. Je kunt niet voortdurend tegen mensen zeggen dat ze meer verantwoordelijkheid moeten dragen en ze ondertussen de mogelijkheden daartoe uit handen slaan. En dat gebeurt wanneer door een opeenstapeling van maatregelen veel pijn bij dezelfde mensen terechtkomt. Zoals ik drie maanden geleden zei: júist als het economisch tegenzit, is het voor een overheid een dure plicht én een bijbelse opdracht om te voorkomen dat de mensen die het níet zo breed hebben over het randje vallen. Ik heb dat toen de Psalm-norm genoemd, met verwijzing naar Psalm 72. Maar toen ik de M-P op de man af vroeg of hij wilde garanderen dat deze kwetsbare groepen niet in de financiële problemen zouden komen, zei hij zonder omwegen dat hij dat niet kon of wilde doen. Daarom heb ik toen een motie ingediend waarin uitgesproken werd dat er geen mensen door de bodem mogen zakken en waarin gevraagd werd om de tegemoetkomingsregeling uit te breiden. De M-P heeft die motie ontraden en CDA, VVD en D66 stemden tegen. Vorige week is door wijziging van het Belastingplan alsnog een klein beetje invulling gegeven aan deze motie.

De debatten van de afgelopen weken overziende moet me van het hart dat ik de houding van het kabinet op het punt van de solidariteit met de meest kwetsbaren in onze samenleving werkelijk onbegrijpelijk vind. In woorden was er steeds de belofte van compensatie en rechtvaardige inkomensverhoudingen, in de praktijk was er bij het kabinet een enorme weerstand om tot daadwerkelijke reparatie te komen. Niet voor niets kreeg het kabinet ook uit de samenleving het verwijt zich ‘hooghartig’ te gedragen! De informatievoorziening aan de Kamer was gebrekkig en af en toe leek sprake van regelrechte onwil om het debat met de Kamer te voeren. Ik zeg het maar ronduit: ik vond het bij vlagen een beschamende vertoning.

Ergerniswekkend vond ik ook dat we – overigens ook door de coalitiepartijen – van het kastje naar de muur werden gestuurd; de bal werd voortdurend rondgespeeld tussen de bewindslieden van VWS, SZW en Financiën. En intussen werden heldere toezeggingen net zo gemakkelijk teruggenomen als ze waren gedaan óf weggeïnterpreteerd. Denk aan de pogingen van minister De Geus om de duidelijk beloften van de minister-president in de Eerste Kamer van een meer acceptabele context te voorzien, daarbij zijn irritaties op de Tweede Kamer afreagerend. Zonder nu de behoefte te hebben om allerlei uitspraken tot op het bot te exegetiseren, vraag ik de M-P op de man af of hij – terugkijkend – niet ook zelf vindt dat uitspraken als “de marges zijn bepaald op 0 en -1” op z’n minst onhandig waren en verwarring v.w.b. de inzet van het kabinet. En laat hij nu niet zeggen dat er nooit een garantie van koopkrachtbehoud is gegeven; dat is waar en dat is ook nooit ontkend. Maar als je daar zo stellig aan toevoegt dat de grens op -1% ligt en dat daaronder compensatie wordt geboden, dan kan dat toch niets anders betekenen dan dat je voor déze specifieke groepen een grotere inkomensachteruitgang niet aanvaardbaar vindt?! En wat de ChristenUnie betreft terecht! Natuurlijk, iedere Nederlander levert in volgend jaar, maar zíj kunnen het gewoon niet hebben om er meer dan gemiddeld op achteruit te gaan! Ik vind dat niet alleen een sociale grens, maar ook een morele kwestie, waarin louter financiële argumenten ontoereikend zijn. En als dan aan het einde van het traject dat met Prinsjesdag werd ingezet blijkt dat 28.000 chronisch zieken en gehandicapten op minimumniveau en 171.000 chronisch zieken en gehandicapten tussen minimum en modaal er meer dan 1% in koopkracht op achteruit gaan, waarvan 89.000 mensen zelfs meer dan 2%, dan kan het kabinet zeggen dat er een extra inspanning is gepleegd, maar die heeft dan in ieder geval onvoldoende resultaat gehad.
Maar als je daar kritisch de vinger bij legt, krijg je verhalen over ‘uitschieters naar boven en naar beneden’, dat het om gemiddelden van inkomenscategorieën gaat en dat het nooit anders geweest is. Het zal best waar zijn, maar wat moet ik daar nou mee tegenover die Wajong’er of die chronisch zieke oudere, die er straks gewoon 4 of 6% op achteruitgaan? Die mensen zijn toch niet geholpen met de mededeling dat ze tot de uitschieters in de puntenwolk behoren? Of dat er ook mensen zijn die er 5% of zelfs 10% op vóóruit gaan?

Ik kreeg een brief van een mevrouw met een aandoening aan de wervelkolom die zaterdag een brief kreeg over de eigen bijdrage voor de thuiszorg en vanaf 1 januari i.p.v. € 92 per maand € 236 per maand gaat betalen. Alleen deze verhoging betekent al een inkomensverlies van 6,7%! Op vakantie gingen ze al niet en kleren kopen is er nauwelijks bij, ook al vanwege de steeds hogere school- en studiekosten van de kinderen. En dan nu die opeenstapeling van maatregelen. Letterlijk schrijft ze: “Ik zou niet weten waar ik dat vandaan moet halen; hoe het verder moet, ik weet het niet”. En dus blijft haar geen andere mogelijkheid over dan het aantal uren thuiszorg te verminderen. Ik neem aan dat de minister-president ook wel van zulke brieven krijgt. Mag ik hem nu eens vragen: wat antwoordt hij die mensen nou? Welke boodschap heeft hij voor die chronisch zieken, ouderen en gehandicapten die met een maandinkomen van soms niet meer dan 800 of 900 euro zo’n koopkrachtverlies moeten verstouwen? ‘Eigen verantwoordelijkheid, broekriem aanhalen en als het niet lukt naar de bijstand’?

MdV, afrondend. Ik hecht eraan om te zeggen dat de strijd die de ChristenUnie de afgelopen weken heeft gevoerd niet een strijd is tegen het kabinet, laat staan tegen individuele ministers, maar een strijd vóór die mensen die door het beleid onevenredig zwaar getroffen worden. Daarom hebben we met anderen eigen voorstellen gedaan om maatregelen terug te draaien of in elk geval tot verdergaande reparatie te komen.
Het kabinet heeft veel gesproken over ‘sterkste schouders, zwaarste lasten’, ‘de pijn eerlijk verdelen’, ‘evenwichtige inkomensverhoudingen’, alles vanuit ‘de intentie om kwetsbare groepen te ontzien’. Ik heb daar eerder van gezegd dat je van goede intenties niet kunt leven en dat we het kabinet zouden afrekenen op de resultaten. Welnu, anders dan de coalitiefracties is de fractie van de ChristenUnie verre van tevreden met wat het kabinet heeft weten neer te zetten op het punt van de solidariteit tussen inkomensgroepen en een rechtvaardige verdeling van de lasten. Ik voorzie voor veel mensen grote problemen en daar spreek ik dit kabinet en deze minister-president op aan. Dit debat is dé gelegenheid voor hem en voor de coalitiefracties om zich te verantwoorden.