Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Voorzitter. Het lijkt wel of wij de gebeurtenissen rond de klimaatconferentie aan het verwerken zijn! Ik doe daar graag aan mee. Als ik in één zin een conclusie moet trekken over het akkoord dat op de conferentie in Kopenhagen is gesloten, dan zou dat zijn: beter iets, dan niets. Dat klinkt mager en dat is het ook. De uitkomst van de conferentie is veel en veel minder vergaand dan waarop de ChristenUnie had gehoopt. Ik denk dat dit gevoelen breed wordt gedeeld. Wij kunnen hierover natuurlijk gaan somberen of toch maar onze zegeningen tellen, maar ik denk dat het beter is dat wij ons vandaag de vraag stellen hoe wij verder kunnen komen. Wat hebben wij met andere woorden geleerd van Kopenhagen en het proces daaromheen?

EU-president Herman van Rompuy zei: de Europese Unie moet de drijvende kracht achter de klimaatonderhandelingen blijven. Dat zei hij na een beraad met de Spaanse EU-voorzitter Zapatero en commissievoorzitter Barroso. Toen ik dat citaat las, dacht ik: was Europa die drijvende kracht eigenlijk wel? Ik las bijvoorbeeld in een interessant artikel in het dagblad Trouw: "De vraag is of de andere wereldmachten naar Brussel willen luisteren. In Kopenhagen was de onderhandelingspositie zwak, omdat de Europese Unie alleen kon vragen en niets kon afdwingen". Trouw citeert minister Cramer in dat artikel als volgt: "In de finale waren wij geen speler die nog over de streep getrokken moest worden. Wij moeten kijken naar wat wij nog wel kunnen doen en ik ben hoopvol". Dat is natuurlijk belangrijk.

In het verslag las ik dat de deelnemers de komende tijd de beloftes gaan bestuderen en gaan bezien wat er nog meer nodig is om de opwarming van de aarde te beperken tot 2 graden. Betekent dit dat de Europese Unie zich gaat bezinnen op nieuwe acties, voorstellen en machtsmiddelen? Volgens de Franse president Sarkozy heeft de Europese Unie een machtsmiddel achter de hand, namelijk dreigen met een CO₂-tax op importgoederen uit landen die te weinig doen, bijvoorbeeld China. Ik ben heel erg benieuwd naar de gedachten van de minister over wat er moet gebeuren.

In het verslag staat dat de bijeenkomst in Kopenhagen en de uitkomst daarvan goed moeten worden bestudeerd en dat er lessen uit moeten worden getrokken. Verder staat er dat het belangrijk is dat er voort wordt gebouwd op de vorderingen in de UNFCCC-onderhandelingen van de afgelopen jaren. De Europese Commissie zal een en ander analyseren en de resultaten presenteren met het oog op de informele milieuraad in Sevilla in januari 2010. Er komt dus nog het een en ander op ons af, maar ik ben toch ook nieuwsgierig naar de insteek van Nederland. Minister Cramer en minister Koenders hebben namelijk na afloop van de conferentie, via verschillende media, hun analyses hierover al geventileerd.

Ik lees in het verslag dat de minister tijdens de lunchdiscussie het belang heeft aangegeven van externe diplomatie. De Europese Unie heeft veel tijd besteed aan het op orde brengen van het eigen beleid. Daardoor kon de Europese Unie volgens de minister een belangrijke aanjaagfunctie vervullen. Verder moet de EU in de komende onderhandelingen ervoor gaan zorgen dat deze rol resultaten gaat afwerpen. Dit moet bovendien op hoog niveau gebeuren. Ik vraag mij af wat de minister zich daarbij concreet voorstelt.