Datum:             23 juni 2011

Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Voorzitter. Na de indrukwekkende manifestatie van zojuist buiten vergaderen wij hier binnen. Dat er wat met de AWBZ moet gebeuren is duidelijk. Daar was het SER-advies dat een paar jaar geleden verscheen ook helder over, maar de boodschap van de ChristenUnie is: Rutte, take care, matig uw snelheid. In deze commissievergadering zal ik ook graag een alternatieve bezuinigingsroute willen voorleggen.

Maar een eerste vereiste is duidelijkheid van de staatssecretaris over de financiële onderbouwing. Waarop zijn haar cijfers gebaseerd? Daarover bestaat sowieso verwarring. Ik ben er benieuwd naar of zij zijn gebaseerd op inhoudelijke argumenten of slechts op het financiële dictaat van minister De Jager.

De uitgangspunten van de ChristenUnie veronderstel ik als bekend vanuit ons programma. De ChristenUnie wil graag een romp-AWBZ terugbrengen naar de kern, namelijk de zorg voor mensen die levenslang en levensbreed ook zorg nodig hebben. Als ik de uitgangspunten van de ChristenUnie leg naast de kabinetsbrief, zie ik op sommige hoofdlijnen best overeenkomsten, maar onze wegen gaan snel en sterk uiteen als het gaat om maatvoering en tempo. Over de maatvoering het volgende.

Allereerst het pgb. Het kabinet heeft aangekondigd te willen bezuinigen op de langdurige zorg door het beroep op het pgb drastisch in te perken. Het is logisch en verdedigbaar dat in een tijd waarin grote bezuinigingen moeten worden doorgevoerd ook kritisch wordt gekeken naar de inzet van de middelen die naar de zorg gaan. Maar het is niet logisch om de bestaande zorgvraag te ontkennen omdat er moet worden bezuinigd. De voorstellen die nu voorliggen, gaan uit van onjuiste veronderstellingen, leiden tot meerkosten in de toekomst en doen de keuzevrijheid voor grote groepen zorgvragers teniet. De staatssecretaris analyseert in haar brief van 20 juni de alternatieven van Per Saldo en concludeert dat "in zijn totaliteit deze voorstellen geen sluitend alternatief bieden voor het kabinetsvoorstel." Maar de kern van het verschil zit in de oplossing. Waar het kabinet kiest voor het grotendeels schrappen van het pgb, deelt de ChristenUnie de keuze van Per Saldo, namelijk een beheersing van de uitgaven en de instroom.

De ChristenUnie pleit voor uitstel van de pgb-maatregelen totdat de maatregelen gedegen zijn doorgerekend. Dan gaat het zowel om de maatregelen van Per Saldo als om die van het kabinet. Dat doorrekenen zou door een neutraal instituut of onderzoeksbureau moeten gebeuren, ook in samenwerking met het CVZ. In de tussentijd kunnen wij rustig doorgaan met voorstellen voor de aanpak van fraude en het verbeteren van een bewuste keuze. De overhevelingsvoorstellen zijn veel te rigoureus. Mijn fractie stelt ook als voorwaarde dat de Wmo klaar moet zijn voor overheveling van uit de AWBZ. De ChristenUnie wil ook voorstellen een aantal groepen uit te zonderen van de overheveling. Het gaat om groepen waaraan heel specialistische zorg geleverd wordt en waarbij het daarnaast ook gaat om kleine aantallen. Dan denk ik aan specialistische begeleiding in de zintuiglijke gehandicaptenzorg, specialistische begeleiding bij complex, niet aangeboren hersenletsel, de kinderdagcentra, cliënten die nu nog aanspraak maken op kortdurend verblijf en de chronisch psychiatrische patiënten. In het bijzonder noem ik ook het ADL/Fokuswonen. Wij hebben veel indringende mails gekregen en verhalen gehoord. Wanhoop grijpt mensen naar de keel. De staatssecretaris heeft in een eerder algemeen overleg toegezegd dat mensen die Fokuswonen niets van andere financieringsvormen zullen merken. Gisteren ontvingen wij een kabinetsbrief, maar volgens mij maakt deze brief die toezegging niet waar. Het lijkt de ChristenUnie onverstandig om op korte termijn een beslissing te nemen. Ik kan eerlijk gezegd de consequenties van die brief niet geheel overzien. Ik heb begrepen dat ik niet de enige ben, want anders zou ik zeggen: tot daaraan toe. Daarom pleit ik ook voor uitstel en vraag ik om dit zorgvuldig te bekijken.

Dan het tempo. Hoe haalbaar is de geschetste fasering, inachtnemend dat dit de grootste AWBZ-operatie is sinds de invoering van de AWBZ? Is een fasegewijze invoering van 2013 tot 2018 niet reëler? En zou het ook niet beter zijn om de eerste drie jaar van de invoering de mensen met meer dan vier uur begeleiding per week over te hevelen naar de gemeente, met verplichte winkelnering bij bestaande aanbieders? Dit om kwaliteit en continuïteit te borgen en om organisaties de kans te geven met gemeenten samen geleidelijk tot innovaties te komen.

Ik vraag de staatssecretaris om er bij de overheveling van de jeugdzorg voor te zorgen dat de specialistische jeugd LVG-expertise en zorgcapaciteit beschikbaar blijft en dat de overheveling naar het nieuwe wettelijk kader voor de jeugdzorg onder gemeentelijke regie in één soepele beweging plaatsvindt.

Ondertussen ben ik ook benieuwd wat het ministerie doet aan het faciliteren van de overheveling van de inbreng van kennis vanuit kenniscentra en aanbieders naar de gemeenten. Ik zou willen waarschuwen dat het compensatiebeginsel in kleine gemeenten moeilijk is vorm te geven, als het bijvoorbeeld gaat om de kleine doelgroep van psychiatrische patiënten. Daarover ontbreekt het aan kennis. Daarom zou ik willen voorstellen om centrumgemeenten een rol te geven en ook een deel van het budget te oormerken.

Na deze constructieve alternatieve voorstellen stel ik wel de vraag: waarom niet meer echt hervormen? Waarom de keuze voor grove generieke maatregelen, die vooral de meest kwetsbare mensen raken? Waarom geen scherpere keuzes in wat verzekerbare zorg is?

Ouderdom bijvoorbeeld komt met gebreken. Dat weten wij allemaal. Waarom bijvoorbeeld geen keuze voor zorgsparen en meer ouderenzorg overhevelen naar de Zorgverzekeringswet?

Ik ben blij dat de IQ-maatregel is uitgesteld. Wat de ChristenUnie betreft komt er van uitstel afstel. De IQ-maatregel is niet goed om de AWBZ-doelgroep te beperken. De programmabrief heb ik een aantal keren gelezen en eigenlijk is het een brief vol tegenstrijdigheden. Waar dit kabinet de mond vol heeft van eigen verantwoordelijkheid en eigen regie wordt juist alles uit handen geslagen om dat mogelijk te maken. Ik denk aan de bezuiniging op het pgb en de subsidies aan patiënten- en gehandicaptenorganisaties. Waar de afgelopen jaren het beleid steeds in het teken stond van extramuralisering en vermaatschappelijking van de zorg, staat deze kabinetsbrief weer bol van nieuwe wetten in instituties, gericht op het versterken van de grootschalige intramurale zorg. Door de stapeling zien veel mensen geen andere weg meer dan terug het bos in, de instellingen, waarna de hekken zich kunnen sluiten. De ChristenUnie roept de staatssecretaris op om deze weg, het bos in, niet te nemen. Kies de alternatieve route, waarbij mensen in hun eigen regie en kracht worden versterkt!

Voor meer informatie zie ook www.tweedekamer.nl.