De voor- en nadelen van RFID 

Vooruitgang is niet te stoppen. Nadat RFID succesvol is gebleken in delen van het bedrijfsleven, is deze identificatietechnologie aan een opmars bezig en doet zijn intrede in de detailhandel. Maar nu RFID de consument nadert, worden vragen gesteld over privacyrisico’s. Overdreven of voldoende om op de rem te trappen?

Door Teun Putter, illustratie Rhonald Blommestijn

De kans bestaat dat u nog nooit hebt gehoord van RFID (Radio Frequency Identification – zie kader). Uit Europees onderzoek van Capgemini blijkt namelijk dat Nederlanders het minst (12 procent van de respondenten) op de hoogte zijn van deze identificatietechnologie. Want dat is het: het herkennen van objecten met behulp van radiosignalen, die worden uitgezonden en ontvangen.

De onbekendheid met het fenomeen is in die zin vreemd, omdat consumenten in sommige situaties toch al te maken hebben met RFID. Veel parkeergarages gaan voor u open wanneer een RFID-chip wordt uitgelezen en alarmbellen in winkelcentra gaan rinkelen als de caissière heeft verzuimd de beveiligingstag uit uw pas gekochte kleding te verwijderen.

Wat is RFID? RFID (Radio Frequency Identification) is een methode om met behulp van radiosignalen objecten te identificeren. Deze objecten (mensen, dieren, producten) worden voorzien van een radio-etiket, ook wel tag genaamd. De tag bestaat uit een chip, die informatie over het object bevat, en uit een antenne die radiogolven uitzendt. Doorgaans worden chip en antenne voorzien van een omhulsel, dat de kwetsbare deeltjes beschermt en dat bevestiging op objecten mogelijk maakt. De gegevens op de tag worden uitgelezen door een reader. Ook dit device is uitgerust met een antenne om verzenden en ontvangen van signalen mogelijk te maken. De controleeenheid in de lezer bewerkt en bewaart RFID-data en zorgt voor de communicatie met tags en met de achterliggende database, die doorgaans onderdeel uitmaken van een RFID-systeem. De uitgelezen data moet immers een referentie hebben om daadwerkelijk tot unieke identificatie te kunnen komen.

Nog kleiner, nog beter
In het bedrijfsleven is RFID algemeen geaccepteerd. Vooral in de logistieke keten wordt gebruikgemaakt van tags en lezers om zowel de locatie van goederen te bepalen als informatie over bijvoorbeeld samenstelling en preventie en opsporing van gestolen waren. Tevens kan met RFID de kwaliteit van consumptiegoederen worden bewaakt, doordat alle stappen in het productieproces op de tag worden opgeslagen. Tegelijkertijd heerst de perceptie dat prijzen in de winkel omlaag kunnen als gevolg van het feit dat winkeliers een kleinere voorraad aanhouden en kunnen werken volgens het just-in-time delivery model.

Het zijn maar enkele voordelen die Cor Molenaar, voorzitter en initiatiefnemer van het RFID Platform herkomst te verzamelen. Tags worden bevestigd op pallets, kratten of op andere returnable transport items. Het stelt bedrijven in staat logistieke processen beter te plannen en direct over benodigde productinformatie te beschikken. Tot voor kort vormden onder andere de prijs en de afmeting van tags een belemmering voor brede toepassing van RFID in de detailhandel. Maar ontwikkelingen in technologie en miniaturisering, evenals standaardisatie hebben ervoor gezorgd dat RFID binnen het bereik is gekomen van een toenemend aantal bedrijven wereldwijd. Ook in de zorgsector worden pilots uitgevoerd met het implanteren van tags onder de huid van patiënten. Medisch personeel kan zo snel essentiële patiëntinformatie verzamelen.

Marketingparadigma
Naarmate de tags kleiner en goedkoper worden, vinden we deze kleine hoogstandjes van techniek vaker terug in consumentenproducten. Dat heeft voor het grote publiek verschillende voordelen, die kunnen worden gezocht in de sfeer van diefstalpreventie en opsporing van gestolen waren. Tevens kan met RFID de kwaliteit van consumptiegoederen worden bewaakt, doordat alle stappen in het productieproces op de tag worden opgeslagen. Tegelijkertijd heerst de perceptie dat prijzen in de winkel omlaag kunnen als gevolg van het feit dat winkeliers een kleinere voorraad aanhouden en kunnen werken volgens het just-in-time delivery model. Het zijn maar enkele voordelen die Cor Molenaar, voorzitter en initiatiefnemer van het RFID Platform Nederland, aanstipt. “In de nabije toekomst zouden RFID en automatische identificatie kunnen leiden tot een nieuw marketingparadigma. Denk daarbij aan personal pricing, personal promoties en personal placing. In die ontwikkeling heb ik een groot vertrouwen”, aldus de hoogleraar eMarketing.

Slim stof
Deze voordelen worden vooralsnog overschaduwd door de angst die bij een substantieel aantal consumenten en beleidsmakers leeft ten aanzien van de schending van privacy als gevolg van de toepassing van RFID. De consument is bezorgd over de mogelijkheid die bedrijven hebben om met behulp van tags het koopgedrag te volgen. Tevens is men bang dat data die met RFID worden uitgewisseld in handen van derden komen. Daarnaast wijzen consumentenorganisaties, voornamelijk in de VS, op het feit dat tags en readers eenvoudig aan het oog kunnen worden onttrokken zodat, zonder dat de drager dat weet, informatie verzameld kan worden. De grootte van tags kan namelijk worden teruggebracht tot enkele millimeters; dit wordt ook wel smart dust genoemd. Consumenten en de producten die zij aanschaffen zouden dus gevolgd kunnen worden, waarmee ontegenzeggelijk inbreuk wordt gepleegd op de persoonlijke levenssfeer en privacy van de consument.

 Bezorgdheid
Deze bezorgdheid wordt in Nederland onder andere verwoord door de Tweede-Kamerfractie van de ChristenUnie in de persoon van Kamerlid Arie Slob. In een notitie stelt hij dat in het uitlezen van een tag geen gevaar schuilt. Wanneer de taglezer echter is gekoppeld aan een database met andere gegevens van de gebruiker, zijn de gevaren voor de privacy volgens het parlementslid veel groter. Slob: “Zo is het niet ondenkbaar dat misbruik gemaakt zal worden van persoonsgegevens. Onbeveiligde tags kunnen bij het uitlezen afgeluisterd worden, wat wil zeggen dat iemand de radiosignalen kan onderscheppen en zo over privé-gegevens kan beschikken. Ook kunnen onbeveiligde tags gekopieerd worden, waarna misbruik kan plaatsvinden met bijvoorbeeld creditcardnummers.”

Slob stelt een aantal maatregelen voor die de samenleving moeten voorbereiden op zowel de positieve als de negatieve aspecten van RFID, waaronder de ontwikkeling van een tag-blokkeerder die informatie die de tag uitzendt kan tegenhouden. Om te voorkomen dat RFID-tags na verkoop nog actief zijn en de koper dus gevolgd kan worden, stelt de ChristenUnie voor dat winkeliers verplicht worden tags bij de kassa te deactiveren. Tags moeten dan zodanig ontwikkeld zijn, dat ze na deactivatie niet meer te activeren zijn.

 

Handrem
Dat is volgens ECP.nl, platform voor eNederland, niet nodig. Samen met onder andere het RFID-platform heeft ECP.nl onderzoek gedaan naar de mogelijke risico’s van RFID in de persoonlijke sfeer. De onderzoekers komen tot de conclusie dat inbreuken op de privacy bij RFID reëel zijn en in potentie ingrijpend. Desondanks zijn zij van mening dat het beschermingsniveau van de WBP toereikend is in het kader van RFID-toepassingen.

Cor Molenaar: “Bedenk ook dat de persoonsgebonden informatie op de chip zeer beperkt zal zijn en bovendien goed beveiligd met bijvoorbeeld een persoonlijke toegangscode. En zeg nu zelf: wat moeten anderen met de wetenschap dat ik Omo in mijn wasmachine stop? Nee, ik zie werkelijk geen belemmering voor de doorbraak van RFID als het gaat om privacy.” ECP.nl stelt dat onverantwoord gebruik en misbruik bestreden dienen te worden met bestaande middelen: overtredingen opsporen en bestraffen en zelfregulering. Daarnaast heeft de consument zelf de verantwoordelijkheid zorgvuldig met zijn gegevens om te gaan. De eindconclusie luidt dat nader onderzoek naar en verdere ontwikkeling van RFID noodzakelijk is om kansen en bedreigingen uit te kristalliseren. Alle betrokkenen wijzen ten slotte op een belangrijke succesfactor: de tijdige en volledige voorlichting van de consument. Wanneer RFID-toepassingen massaal zullen worden gebruikt, is het publiek in ieder geval goed voorbereid. Daarmee voorkomt de industrie dat alsnog de handrem op de ontwikkeling en ontplooiing van RFID wordt gezet.

Dit artikel waarin kamerlid Arie Slob wordt geciteerd is verschenen in KnowHow, magazine van het Telematica Instituut.

Bron: https://doc.telin.nl/dscgi/ds.py/Get/File-54596 

Zie ook:

• Dossier RFID