Mevrouw Ortega-Martijn (ChristenUnie): Voorzitter. Deze week vernam ik dat de orderportefeuille van het Nederlandse bedrijfsleven de laatste maanden met gemiddeld 17% is verminderd. In sectoren zoals de industrie of de bouw slinkt het ordervolume soms zelfs met meer dan 30%. Deze cijfers bewijzen dat de problemen in de bancaire wereld tot een crisis in de ondernemingswereld hebben geleid, een crisis die werkgevers en werknemers nu echt goed voelen. De ChristenUnie kijkt met grote zorg naar deze stijgende vraaguitval en de toenemende liquiditeitsproblemen waar bedrijven mee te kampen hebben. De opstelling van banken is essentieel voor de continuïteit van bedrijven. Mijn algemene indruk is dat de regels voor kredietverlening tijdenlang ruim zijn toegepast. Nu passen banken de regels bij het verstrekken van kredieten ogenschijnlijk wel strikt toe.

            Ondernemers merken dat banken bijvoorbeeld om hogere aanbetalingen vragen en hogere rentetarieven hanteren. Ook kreeg ik een voorbeeld van een innovatief project, waarbij banken zelfs tijdens het proces steeds strikter criteria en bovendien aanvullende criteria gingen hanteren. In deze neerwaartse spiraal mogen wij ook van banken verwachten dat zij bedrijven die op zichzelf gezond zijn maar door de crisis in de problemen komen, op basis van een vertrouwensrelatie tegemoet komen. Het gaat nadrukkelijk om continuïteits- of verliesfinanciering van op zichzelf gezonde bedrijven die niet failliet mogen gaan in het belang van de Nederlandse economie en de werkgelegenheid. Ziet de minister deze verantwoordelijkheid van banken ook? Bevordert zij dat banken de continuïteit van bedrijven blijven ondersteunen?

            Gisteren heb ik tijdens de hoorzitting aan de banken gevraagd of zij zelf bekijken op welke manier zij gezonde bedrijven die nu even in de problemen zitten, tegemoet kunnen komen. Ik kreeg daar echt geen antwoord op. Zij hadden het almaar over de individuele cliënt. Dat vind ik eigenlijk te weinig. In het rondetafelgesprek met vertegenwoordigende organisaties van ondernemers vernamen wij dat banken soms zijn overgegaan tot een eenzijdige aanpassing van de kredietovereenkomst. Dit is een opmerkelijke ontwikkeling, gezien het opgebouwde vertrouwen tussen bank en ondernemer. Wat vindt de minister van dit signaal?

            De kredietverzekering biedt al tijden een belangrijke basis voor ondernemers om de onderlinge risico's af te dekken en is in de afgelopen jaren vooral gebruikt om de investeringen voor het uitbreiden van activiteiten te financieren. Dat is dus de groei. In deze tijden wordt de kredietwaardigheid van bedrijven echter extra goed bekeken en kunnen bedrijven in moeilijkheden komen door vergaande risicobeperking en mindere jaarcijfers. Deelt de minister deze zorgen? Wat is de stand van zaken bij de herbeoordelingstrajecten door Atradius? Worden op deze manier in 2009 gedwongen faillissementen van gezonde bedrijven zo veel mogelijk voorkomen? De verruiming van de borgstellingsregeling voor het mkb kan een effectieve maatregel zijn om moeizame kredietverlening op gang te krijgen. De signalen zijn echter dat lokale kantoren en regiokantoren van banken niet geheel bekend zijn met het verruimde BBMKB, terwijl bedrijven er juist van uitgaan dat zij onder bepaalde voorwaarden op borgstelling door de overheid kunnen rekenen. Bovendien kunnen de kredietfaciliteiten beter worden benut. Hoe zit het volgens de minister met de bekendheid van deze regeling? Waarom geven sommige bankkantoren nul op het rekest? Welke mogelijkheden hebben ondernemers wanneer een bank in hun ogen onterecht geen aanvraag voor een borgstellingskrediet wil doen?

            Gisteren hebben de vertegenwoordigers van de ondernemers naar voren gebracht dat zij iets zien in een soort intermediair. Mijn collega's hebben hier al over gesproken. Welke rol ziet de minister weggelegd voor een eventuele intermediair die al vroeg in het traject van pas kan komen?

            Verder wijs ik op het voorstel om het eigen vermogen in verband met het ondernemersrisico naar een normaal bancair niveau te brengen. Ik hoor graag van de minister hoe zij over dit voorstel denkt. Dat is ingebracht door de banken. Zij voorzien daarmee een aantal verbeteringen. Een van die verbeteringen is dat de ondernemer iets meer risico kan gaan dragen en dat mogelijkheden moeten worden gecreëerd om het eigen vermogen in te brengen. De ChristenUnie vindt dat het niet mag voorkomen dat ondernemers straks hun eigen huis moeten gaan inzetten waardoor de kans bestaat dat het hele gezin op straat komt te staan. Dat kan niet de bedoeling zijn.

            Ik zeg dank voor de antwoorden op mijn vragen over het Besluit borgstelling scheepsnieuwbouw. Ondanks een nu nog gevulde orderportefeuille ondervindt ook de scheepsbouw problemen, vooral omdat er nauwelijks tot geen nieuwe orders binnenkomen. De scheepsbouw zal dit pas in het begin van 2010 echt gaan merken. Het is belangrijk dat de Nederlandse scheepsbouw de internationale voorsprong, vooral op het gebied van technologische hoogstaande schepen, vasthoudt. De minister zegt uiterlijk april de regeling tot stand te hebben gebracht. Het heeft lang geduurd, maar het is van groot belang om vooruit te kijken. De werven moeten zo snel mogelijk aanspraak kunnen gaan maken op deze regeling. Wat zijn de verwachtingen van de minister? Zal zij zich ervoor inzetten dat de werven kort na het tot stand komen van de regeling hiervan gebruik kunnen maken? Hoe bevordert de minister dat banken ook daadwerkelijk maximaal meewerken aan deze borgstellingsregeling? De minister heeft gezegd dat de banken een aantal voorstellen voor aanpassing hebben ingediend. Gisteren heb ik de banken gevraagd of zij er meteen nadat de minister deze regeling heeft geïmplementeerd, voortvarend voor zullen zorgen dat meer scheepsbouwwerven hiervan gebruik kunnen maken. Ik vond dat ik op deze vraag een slap antwoord kreeg.