De heer Cramer (ChristenUnie): Voorzitter. Zo langzamerhand lijkt het stof in de financiële wereld neer te dalen. Wij kunnen gaan nadenken over een nieuw en stabiel systeem van banken voor de toekomst. Dat zal overigens nog niet zo makkelijk worden, want dat heeft namelijk alleen betekenis als de systemen wereldwijd worden aangepast. Soms bekruipt mij het gevoel Tweede Kamer, vergaderjaar 2008–2009, 31 371, nr. 173 5 dat, als eenmaal alles achter de rug is, wij snel weer op de oude voet zullen doorgaan. Sommige partijen in de Kamer maken opmerkingen die mij dat doen denken. Ook het herenakkoord dat minister Bos met de banken heeft gesloten doet daaraan denken. Daarin wordt namelijk al gezinspeeld op de gedachte dat bijvoorbeeld de maatregelen die betrekking hebben op het beloningenbeleid niet langer moeten duren dan de kredietcrisis. Hetzelfde geldt voor de afspraken over de bonussen. Is de minister het met mij eens dat wij fout bezig zijn als wij straks doorgaan waar wij gebleven waren? Moeten de nieuwe afspraken in internationaal verband niet een blijvend karakter hebben? Ik hoop dat minister daar iets over wil zeggen, ook al moet zijn visie op de toekomst van de financiële wereld nog komen. Een groot aantal aanbevelingen van de commissie-Maas is gebaseerd op best practices en heeft een verplichtend karakter. Comply or explain vind ik een goed uitgangspunt. Ook het beloningenbeleid is vastgelegd in een herenakkoord, een soort Frijns 2. Ook daarbij was sprake van een commitment van de sector en wij weten waartoe dat heeft geleid: geen navolging. Welke garanties heeft de minister dat de beloningsafspraken nu wel worden nageleefd? Wat gaat hij doen als hij volgend jaar weer moet zeggen «ik betreur de beloning, maar ik kan er niks aan doen»? De minister geeft aan dat hij de ontwikkelingen nauwlettend zal volgen, zowel op het gebied van de beloningen als bij andere aanbevelingen. Ik vraag de minister om een stap verder te gaan en regelgeving op dat vlak in het vooruitzicht te stellen. Dan kan bijvoorbeeld gebeuren in de vorm van een soort verbindend verklaren van een cao. Je hoeft niet alles over te doen. Je kunt ook stellen dat bijvoorbeeld de aanbevelingen van Frijns en Maas een wettelijke en verplichtende status krijgen als een sector zich er niet aan houdt. In de brief van de minister en in het herenakkoord staat de weliswaar subtiele, maar niet mis te verstane opmerking dat de banken die overheidssteun hebben ontvangen hun bonusstructuur zullen aanpassen. Wat dan met al die andere banken? Waarom wordt niet spontaan door alle banken gezegd dat men het systeem van de bonussen gaat aanpakken omdat dit, zoals de minister zo treffend schrijft in zijn brief, een belangrijke trigger lijkt te zijn geweest in het ontstaan van de crisis? Dat geldt dus niet alleen voor de banken die staatssteun hebben gekregen. Welke rol speelt de minister in het verspreiden van de nieuwe cultuur in de hele financiële wereld, steun van de overheid of niet? De commissie-Maas adviseert om geen variabele beloningen toe te staan die hoger zijn dan een jaarsalaris. Dat is in lijn met het herenakkoord, maar heeft de minister niet altijd betoogd dat dit er alleen maar toe leidt dat het vaste salaris omhooggaat? Hoe voorkomt hij dat dit gebeurt? De ChristenUnie zou liever zien dat de aandeelhouders een belang krijgen bij een reële beloning door de dividendbelasting te verhogen wanneer de afspraken niet worden nageleefd. Wij hebben op dit punt al een motie ingediend. Kan de variabele beloning nog steeds bestaan uit onder andere aandelen? Houd je dan niet de perverse prikkel in stand dat bestuurders het kortetermijnbelang – lees: de snelle verhoging van de aandelenwaarde – nastreven in plaats van het langetermijnbelang? Is de minister het met de ChristenUnie eens dat je moet voorkomen dat aandelen als variabele beloning kunnen worden uitgekeerd?