De heer Slob (ChristenUnie):

Mevrouw de voorzitter. De vorige sprekers hebben al verwezen naar het marathonoverleg dat gistermiddag en -avond is gevoerd. Mijn fractie vond dat een goed inhoudelijk debat. Het was van tijd tot tijd wel scherp -- dat blijkt ook weer vanavond -- maar dat vinden wij ook wel begrijpelijk bij een onderwerp als de vervanging van de F-16. Wij weten dat dat altijd veel emotie losmaakt.

Centraal in de discussies met betrekking tot dit onderwerp staat voor de ChristenUnie het belang dat onze mannen en vrouwen op missies kunnen rekenen op het beste, meest veilige materiaal. Dat geldt dus ook voor jachtvliegtuigen. Als er een moment gekomen is om tot vervanging over te gaan, dan moeten wij ons daar ook serieus over buigen. Bij de discussies over de vervanging van de F-16 is voor onze fractie ook het belang van de werkgelegenheid belangrijk geweest. Ik denk dat dit terecht is. Die is immers groot. Wij weten dat ook op dit moment in Hoogeveen en omgeving veel mensen dit debat nauwgezet volgen.

De besluitvorming over de vervanging van de F-16 moet wel zorgvuldig zijn. Daar hebben wij de afgelopen maanden ook meerdere malen op gewezen. Wij zijn de staatssecretaris nog steeds dankbaar dat hij in de afgelopen periode, mede op ons verzoek, meer tijd daarvoor heeft gegeven dan eerst was afgesproken.

In die discussie waren voor ons met name twee vragen van belang. Die zijn ook gisteren weer gesteld. Wij wilden graag duidelijkheid hebben over de prijs en over de vraag of het beschikbare budget uiteindelijk wel genoeg zou zijn voor wat het kabinet beoogde. Voorts wilden wij duidelijkheid hebben over de geluidscontouren. De staatssecretaris heeft daar toezeggingen over gedaan, maar wij weten het nog steeds niet exact. Vanwege de onduidelijkheid op met name deze twee onderdelen was het voor ons erg moeilijk om akkoord te gaan met het voorstel dat het kabinet aan de Kamer deed, om over te gaan tot de aanschaf van twee testtoestellen.

Wij stonden voor een dilemma. Kijkende naar de kalender wisten wij immers ook dat als wij op dit moment vanwege de onduidelijkheid die er nog is over het totaalpakket zouden zeggen dat wij daar niet in meegaan, dat er dan ook onduidelijkheid zou gaan komen over deelname aan de testfase in het jaar 2011. Terwijl wij het zicht op die deelname wel graag willen behouden. Dat heeft ons, om een lang verhaal kort te maken, uiteindelijk ertoe bewogen, mee te gaan en onze handtekening te zetten onder de motie die door mevrouw Hamer ook namens onze partij is ingediend.

Wij vinden dat zorgvuldig en wij vinden het van belang dat wij op deze wijze ook in het komende jaar verder zullen gaan. Daarin zal het jaar 2010 een belangrijk jaar worden. Dan zullen wij, naar wij hopen, meer duidelijkheid krijgen over de uiteindelijke prijsstelling en ook de geluidscontouren zullen bekend worden. Voorts zal definitief -- en dat is ook niet onbelangrijk -- de arbitragezaak rond de business case zijn afgerond.

Voorzitter. Wij hebben uiteindelijk ook kunnen instemmen met het feit dat het definitieve aanschafbesluit in 2012 zal worden genomen. Ik geef het toe: het is een afwijking van een afspraak die wij in het coalitieakkoord hebben gemaakt en daar moesten wij het met zijn drieën over eens worden. Dat is belangrijk. Het zal ook betekenen dat een ander kabinet uiteindelijk dat besluit zal moeten nemen. Als wij kijken naar de planning die op dit moment bekend is, weten wij dat er nog tot uiterlijk 2012 ruimte was om de eerste productievliegtuigen eventueel aan te kopen. Dan zal de levering ook pas in 2014 gaan plaatsvinden. In dat opzicht konden wij dus ook leven met dit besluit, ook gezien de tijd waarin wij leven en de crisis die wij op dit moment meemaken.

Mevrouw Kant (SP):

Gezien uw opstelling in het debat gisteren en in het kabinet, en gezien de motie die er nu ligt en waar uw naam onder staat, is mij na uw betoog niet helemaal duidelijk hoe u nu het verschil duidt tussen wat de staatssecretaris wilde tot gisteren en wat deze motie nu eigenlijk vraagt. Kunt u eens duiden hoe u dat verschil interpreteert?

De heer Slob (ChristenUnie):

Voorzitter. Ik ga ervan uit dat mevrouw Kant de brief van januari die, met al die andere documenten erbij, aan de basis lag van het debat gisteren, goed heeft gelezen. Dan heeft zij gezien dat het kabinet voorstelde om twee testtoestellen aan te schaffen. Ik heb al aangegeven dat mijn fractie de wens van het kabinet begreep, maar er wel zwaar in zat. Dat kwam door het feit dat er nog steeds onduidelijkheid is over de vraag of het binnen het budget zou blijven dat daarvoor beschikbaar was gesteld, en door de onduidelijkheid die er nog steeds is over de geluidscontouren. Dat is niet onbelangrijk voor twee delen van ons land die daar graag duidelijkheid over willen hebben. Daarom heb ik gisteren al aangegeven -- ik herhaal dat vandaag in dit debat -- dat de aanschaf van twee toestellen die het kabinet voorstelt, voor ons op dit moment echt een brug te ver is, maar dat wij wel graag het zicht willen blijven behouden op de testfase die in 2011 gaat plaatsvinden. Dan is het van belang dat de staatssecretaris de ruimte krijgt -- die krijgt hij van ons ook -- om de verplichtingen aan te gaan die nodig zijn voor de productie van de eerste tranche testvliegtuigen. Het gaat om ongeveer 17 toestellen waar wij ons samen met Groot Brittannië en de Verenigde Staten dan ook toe zullen gaan zetten. Dat is een duidelijke afwijking en een beperking -- dat woord wordt niet voor niets ook in de motie gebruikt -- van wat het kabinet aan de Kamer had voorgesteld.

Mevrouw Kant (SP):

Volgens mij is het vooral een vertraging. In essentie gaat u immers gewoon door op de route van de ontwikkeling van de JSF en van deelname daaraan. Net als uw collega van het CDA ziet dus ook de ChristenUnie wat er nu ligt wel degelijk als vervolgstap in het project JSF.

De heer Slob (ChristenUnie):

Voorzitter. Ik maak maar even van de gelegenheid gebruik om mijn verbazing uit te spreken, ook over eerdere teksten die mevrouw Kant heeft uitgesproken. Mevrouw Kant, u zou hier moeten zeggen: fantastisch!

Mevrouw Kant (SP):

Nou, nee!

De heer Slob (ChristenUnie):

De definitieve keuze van de JSF, gepland voor volgend jaar, wordt over een kabinetsperiode heen getild! U hebt er een onderwerpje bij voor uw programma.

Wat dat betreft zou ik zeggen "tel uw zegeningen". Wat wij het kabinet in ieder geval voorleggen -- de Kamer zal dat vanavond natuurlijk nog moeten bekrachtigen, want er moet nog een stemming plaatsvinden -- is dat wij het zicht op die testfase in 2011 willen behouden. Dat is nodig, mede vanwege die werkgelegenheid. Dat zou u ook iets moeten zeggen. Ik doel op die mensen in Hoogeveen: er zijn al 1200 banen bijna zeker en het kan doorgroeien naar 3000 banen. Wij geven de staatssecretaris wel de ruimte om het LRIP-3 contract te ondertekenen dat betrekking heeft op die eerste tranche vliegtuigen. Wij weten -- leest u ook de brief na die u in januari hebt gekregen -- dat, als wij volgend jaar besluiten om daarmee niet door te gaan, daaraan wel een prijskaartje hangt van 20 mln. Dat zijn de beëindigingskosten. Wij kunnen er dus uitstappen. Als de motie wordt aangenomen die u hebt ingediend, zal hetzelfde bedrag gelden. Als het gaat om die kosten, staan wij dus gelijk.

Mevrouw Kant (SP):

Ik ga eerst in op die werkgelegenheid. Los van de getallen die de heer Slob noemt, is een banenplan van 6 mln. wel heel duur. Voor dat bedrag kun je heel veel mensen heel lang een hele mooie baan geven. Dat is natuurlijk een drogreden. Ik vroeg de heer Slob of dit een vervolgstap is in het project JSF, dus in de ontwikkeling daarvan en de deelname van Nederland. Volgens mij is duidelijk dat dit wel het geval is. Dat maakt de keuzevrijheid voor volgende kabinetten kleiner. De heer Slob moet zich geen zorgen maken over onze inzet in de volgende verkiezingscampagne over de aanschaf van de JSF. Hij neemt er nu echter al een voorschot op om ons verder in het project te trekken, terwijl hij de geschiedenis van de Betuwelijn kent.

De heer Slob (ChristenUnie):

Ik maak mij wel zorgen over de SP-fractie, maar dat heeft andere redenen. Die zal ik hier niet allemaal uiten. Mevrouw Kant creëert een beeld van datgene wat hier wordt voorgesteld en dat doet absoluut geen recht aan datgene wat letterlijk op papier staat. Er wordt niet besloten om 5 à 6 mld. uit te geven. Geen sprake van! Ik zeg de heer Van Geel na dat wordt besloten dat deze staatssecretaris een verplichting aangaat voor de productie van de eerste tranche testvliegtuigen. Niet meer en niet minder. Daarbij staat letterlijk dat, als die informatie er is waar mijn fractie verschillende malen om heeft gevraagd, wij een keuze gaan maken. Het kan twee kanten op gaan: wij kunnen ervoor kiezen om verder te gaan en straks dus volwaardig met die testfase mee te doen. Wij kunnen echter ook zeggen dat -- dat moet mevrouw Kant niet bagatelliseren -- wij alles overziend besluiten om eruit te stappen. Dat kan bijvoorbeeld als de staatssecretaris zijn best heeft gedaan maar dat het bijvoorbeeld op het punt van de geluidscontouren niet lukt. Wij zijn nergens aan gebonden.

Mevrouw Kant (SP):

Ik heb nog steeds geen antwoord gekregen op mijn vraag. Toch is die heel simpel: is dit een vervolgstap naar deelname aan de ontwikkelingsfase van de JSF? Volgens mij is het antwoord op die vraag ja. Evenals de CDA-fractie, kunt ook u met ja antwoorden. Dan is in ieder geval duidelijk dat wij gewoon verder gaan.

De heer Slob (ChristenUnie):

Mevrouw Kant zegt er nog iets achteraan. Zij zegt dat wij ons daarmee verplichten en vastleggen op besluiten die later genomen moeten worden. Dat is niet waar. Daarom is mijn antwoord op haar vraag niet ja, maar nee. Wij verplichten ons wel wat de ruimte betreft die wij de staatssecretaris geven om het LRIP-3 contract te ondertekenen over de productie van de eerste tranche testvliegtuigen dat nu voorligt. Eind deze maand moet dat contract ondertekend worden. Ik zeg nogmaals dat het niet meer is, maar ook niet minder.

Mevrouw Kant (SP):

Dat is dan toch een volgende stap? De heer Slob mag zeggen wat hij van mijn analyse vindt, maar dat is toch gewoon een volgende stap?

De heer Slob (ChristenUnie):

Mevrouw Kant voegde daaraan steeds toe dat dit direct gevolgen zal hebben voor datgene wat er achteraan komt. Ik weet dat er wat haar betreft slechts één stap gezet kan worden, namelijk een stap terug. Dat besluit hebben wij met elkaar niet genomen. Dat klopt. Dat is een groot verschil tussen ons en de SP-fractie.