Datum:            29 maart 2012

Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Voorzitter. De wereld is één groot voedselsysteem dat sinds het begin van dit decennium een belangrijke verandering heeft doorgemaakt; van een situatie van voedseloverschotten naar een situatie van voedselschaarste. De groei van de wereldbevolking, gemiddeld meer inkomen, gemiddeld een calorierijker dieet en de toename van de toepassing van biobrand-stoffen zijn daarvan belangrijke oorzaken. De gevolgen hiervan treffen vooral de allerarmsten. De prijzen van voedsel zijn verdubbeld en daardoor kunnen de allerarmsten, die zo’n 80% of zelfs meer van hun inkomen aan voedsel uitgeven, minder voedsel kopen.

Onder de druk van de schaarste wordt er ondertussen geschaakt met voedsel. Bedrijven proberen de voedselketen onder controle te krijgen om de stevige prijsschommelingen en de aanvoeronzekerheden op te vangen. In de internationale betrekkingen speelt voedsel een belangrijke rol. Ook mijn oog was gevallen op het artikel van Rob de Wijk die er onlangs voor pleitte de Europese landbouw strategisch in te zetten om de toegang tot grondstoffen van onder andere China te garanderen. Welke visie heeft de Nederlandse regering op de strategische inzet van voedsel en voedselpo-tentieel in het geopolitieke verkeer?

Ook op de financiële markten wordt geschaakt met voedsel. Er wordt gespeculeerd op de prijs van agrarische producten met als gevolg extra prijsvolatiliteit. Veel Nederlandse banken en pensioenfondsen doen hieraan mee. De staatssecretaris zwaait met een rapport van het LEI om ons te bezweren dat het allemaal wel meevalt met de gevolgen daarvan. Conclusies van de VN-rapporteur en het onderzoek van SOMO (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen) wijzen in een andere richting. En let op, ook het LEI geeft aan dat meer onderzoek nodig is naar de effecten van speculatie op de prijs.

Wij mogen hier niet in de utopie van de vrije markt blijven geloven, om met Hans Achterhuis te spreken. Transparantie van de reële en de financiële markten is onvoldoende om het probleem van voedselspecu-latie op te lossen. Een strengere marktmeester is nodig. Is de staatssecre-taris bereid dit samen met zijn buitenlandse collega’s te zijn? Wil hij dan ook in Europa aandringen op nog scherpere regels met betrekking tot voedselspeculatie?

De positie van pensioenfondsen en banken in Nederland springt bij dit alles ook in het oog. Naar aanleiding van alarmerende berichten over de rol van Nederlandse pensioenfondsen in de voedselspeculatie wil de staatssecretaris ook hier meer transparantie bereiken. Waar met de voeten kan worden gestemd, heeft transparantie inderdaad zin, maar in pensi-oenland stap je niet zomaar over van fonds A naar fonds B. Is de regering bereid verdergaande stappen te zetten om de invloed van afnemers op hun pensioenfondsen te vergroten? Geruststellende taal is niet op zijn plaats. Verschillende buitenlandse banken, waaronder de Deutsche Bank, hebben al aangekondigd te zullen stoppen met het aanbieden van beleggingsproducten met voedselspeculatie. Is de staatssecretaris het ermee eens dat banken en pensioenfondsen in Nederland dat voorbeeld zouden moeten volgen? Is hij bereid om met een wettelijke regeling te komen als zelfregulering op dit punt uitblijft?

Dan nog de versnelling van de biobrandstofambities van de staatssecre-taris van milieu. Staatssecretaris Atsma wil in 2016 al aan de Europese norm van 10% zitten. Mijn vraag is of staatssecretaris Bleker nog eens afstemming wil zoeken met zijn collega’s over de effecten daarvan op de voedselmarkten en de voedselprijzen. De fractie van de ChristenUnie juicht duurzame energie toe, maar die moet dan wel over de volle breedte duurzaam en eerlijk zijn. Daarom vraag ik of het niet verstandiger is te wachten op de resultaten van een Europese evaluatie in 2014 van biobrandstof en de effecten daarvan op de voedselzekerheid. Ik krijg hierop graag een reactie, want wij hebben niet voor niets de zogenaamde Cramercriteria afgesproken.

Tot slot. De voedselvoorraden zijn historisch laag zodat de prijspieken die nu optreden, lastig kunnen worden opgevangen. Ik heb het, naar ik meen, al eerder gedaan maar ook vandaag verwijs ik nog maar eens naar de Bijbelse les van Jozef: in magere jaren, zoals nu in een tijd van schaarste, moet je kunnen bouwen op een stevige voedselvoorraad om prijspieken te kunnen opvangen en, internationaal gezien, ook van betekenis te kunnen zijn. Tal van organisaties pleiten ook voor vergroting van de voedselvoorraad. Wil de staatssecretaris zich hard maken voor een duurzame Europese opbouw van voorraden? Ik meen dat wij daarmee Europa, maar ook de rest van de wereld een goede dienst kunnen bewijzen.